Halk arasında bunama olarak da bilinen demans, hastayı kişilik, dil fonksiyonları, oryantasyon, bellek ve öğrenme gibi fonksiyonlarda bozukluk yaratarak etkileyen bir hastalıktır.

Sinsi bir başlangıç ve ilerleme gösteren Demans, oluşum sürecinin ardından kişinin sosyal hayatını etkiler ve normal yaşantısı sırasında zorluklar oluşturur. 

Demanslı kişilerde kişilik değişiklikleri, düşünce içeriğinde azalma, çevreye olan ilginin azalması, duygu kontrolünün kaybedilmesi ve yürütücü işlevlerde bozukluk gibi semptomlar ortaya çıkar. Tipik olarak yaşlılarda görülen demans hastalığının tek nedeni ileri yaş değildir. İleri yaş grubu risk kategorisi olarak değerlendirilir ancak hastalığa neden olan pek çok faktör bulunur. 

Demans Neden Oluşur?

Demans hastalığının en sık karşılaşılan türü Alzheimer’dir. Alzheimer, Demans hastalığı teşhisi koyulmuş hastaların yaklaşık 2/3’ünü kapsamaktadır. Hastalığın nedenleri tam olarak bilinmese de bu süreçte çevresel ve fiziksel faktörlerin rol oynadığı gözlemlenmiştir. Risk faktörleri aile öyküsü, kadınlar, ileri yaş olarak sıralanmaktadır. 

Demansa neden olan durumları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

·       İnme

·       Hipotiroidi

·       B12 vitamin eksikliği

·       Homosistein yüksekliği

·       Yetersiz beslenme

·       Çeşitli enfeksiyonlar

·       Menopoz

·       Östrojen eksikliği

·       Bakır, kurşun, alüminyum, demir gibi toksik maddelere maruz kalmak

·       Düşük gelir ve yaşam seviyesine sahip olmak

·       Düşük eğitim seviyesi

·       Kolesterol, diyabet ve hipertansiyon gibi kronik hastalıklar

Demans Belirtileri

Demans hastalığı erken evre, orta evre ve ileri evre olmak üzere üç şekilde incelenir. Her evrede farklı belirtiler gözlenir. Erken evre sürecinde yeni bilgi öğrenememe, hafif oryantasyon bozukluğu, soru ve cümlelerde tekrarlama, eşyaları kaybetme, hesaplama zorluğu, kişilik değişikliği, unutkanlık, kelime bulmakta zorlanma belirtileri görülür. 

Demans hastalığının orta evresinde görülen belirtiler; huzursuzluk, halüsinasyon, gezinme, iletişim bozukluğu, arkadaş ve akraba gibi kişileri hatırlayamama, geceleri uykusuzluk, gece ve gündüzü karıştırma, kişilik değişiklikleri, öz bakım yeteneklerinde bozulma, uygunsuz kelime kullanma ve hafıza kaybının artması görülür. Hastaların yeni bilgi öğrenme yeteneklerinin büyük bir bölümü kaybolur. Ev dışında vakit geçiremezler, kaybolma ihtimalleri yüksektir.

İleri evredeki hastalarda ise konuşamama, yatağa bağımlılık, hareket bozukluklar ve beslenmede bağımlılık oluşabilmektedir.

İleri evrenin ardından hastalar yatağa bağımlı hale gelir. Tüm yaşantısını yatakta devam ettiren hastalarda beslenme bozuklukları, üriner enfeksiyon, akciğer embolisi, akciğer enfeksiyonu, yatak yarası gibi sonuçlar ortaya çıkar. İleri evredeki demans hastalarının yaşam süresi 1,5 ile 10 yıl arasında değişmektedir. Bu belirtilerin hastayı etkisi altına aldığı fark edilir ise nöroloji hastanelerinin alanında uzmandoktor görüşlerine iletişime geçilerek tanı ve tedavi aşamalarına geçilmelidir. İlerleyişin kontrol altına alınamaması durumunda hastalık ileri evreye geçebilir. 

Demans Hastalığının Tedavisi Mümkün mü?

Demansa yol açan hastalıkların kesin bir tedavisi yoktur. Demans hastalığının tedavisi, sorunları tam olarak ortadan kaldıramaz ancak ilerleyişi durdurabilir ya da yavaşlatabilir. Bu süreçte semptomatik tedaviden yararlanılır. 

Hipotiroidi, B12 vitamin eksikliği, hidrosefali gibi hastalıklar neticesinde oluşan Demans’a yönelik yapılan tedavilerde olumlu sonuçlar alınmaktadır. Diğer hastalıklar için henüz başarılı sonuçlar alınmış değil. Tedavi sırasında amaç, kognisyonu bozacak ilaçları kesmek ve sistemik hastalıkların tedavisini gerçekleştirmektir. Bu sayede demansa neden olan hastalığa yönelik doğru tedavi başlatılabilir.

Hastalık Korunmak İçin Neler Yapılabilir?

Tıp ve sağlık bilimlerinde gelişmeler yaşanmasına rağmen Demans hastalığı için kesin bir tedavi bulunmuş değildir. Bu nedenle, hastalıktan korunmak daha da önemlidir. Koruyucu yaklaşımlar benimseyerek hastalığa karşı önlem almak gereklidir. Özellikle ileri yaş grubunda ve diğer risk faktörlerini taşıyan kişilerin belirli aralıklarla doktor kontrolüne gitmeleri önemlidir.

Hastalıktan korunmak için aşağıdaki maddeler yapılabilir:

·       Demanstan korunmak için sağlıklı beslenme düzeni oluşturulmalıdır. Mineral ve vitaminlerin Demans hastalığına koruyucu etkisi olduğu kanıtlanmıştır. Bu süreçte Akdeniz diyeti olarak adlandırılan yüksek miktarda sebze ve meyve, kakao, zeytinyağı, tam tahıl ürünleri gibi besinlerin bulunduğu beslenme tercih edilebilir. 

·       Fiziksel ve mental aktivitenin sağlanması risk oranını düşürür. Bu sayede diyabet, kolesterol ve obezite engellenirken dolaylı yoldan Demans hastalığına karşı da koruma sağlanır.

·       Sigara ve tütün tüketimi bırakılmalıdır.

·       Fiziksel ve sosyal aktivitelerde aktiflik sağlanmalıdır.

·       Kelime oyunu, bulmaca veya kitap okuma gibi etkinlikler zihin her zaman aktif tutulmaldıır.

·       Kaliteli bir uyku düzeni benimsenmelidir.