İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Arkeoloji Bölümü

Arkeoloji Bölümü (önceki adıyla Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü) lisans ve yüksek lisans seviyelerinde eğitim vermektedir. Programlarımız, Eski Yakındoğu (Neolitik, Tunç ve Demir Çağları), Yunan ve Roma uygarlıkları (Klasik Arkeoloji), ve Bizans İmparatorluğu (Ortaçağ Arkeolojisi) üzerinde yoğunlaşmaktadır. Arkeoloji Bölümü'nde, geçmiş medeniyetlerden kalma eser ve buluntuların Türkiye'nin antik ve ortaçağ medeniyetlerine dair bilgi dağarcığımıza ne gibi katkılar sunabileceğini inceliyoruz. Ayrıca müzeler ve müzelerin kültürel miras alanındaki koruma, sergileme, araştırma ve eğitim çalışmalarıyla ilgileniyoruz.

Bölümümüz kapsamlı ve disiplinlerarası bir yaklaşımla eğitim verir ve başta sanat ve mimarlık tarihi olmak üzere, kültürel ve fiziksel antropoloji, tarih, filoloji, jeoloji, kimya ve diğer doğa bilimleri gibi çeşitli disiplinlerden de faydalanır. Sınıflarımız küçük olduğu için, öğrencilerimiz hem bölüm arkadaşlarıyla hem de hocalarıyla sıcak ilişkiler kurabilme fırsatı bulabilir, öğrenimin yanısıra analiz ve sunum becerilerini de geliştirme olanağına sahip olurlar.

Yaz döneminde kazılara katılmak arkeoloji alanında eğitimin önemli bir parçasıdır. Geçmiş ve tamamlanmış projelerimiz eski liman kenti Kinet Höyük (Dörtyol, Hatay), Erken Tunç Çağı'ndan Bizans dönemine kadar tarihlenen Hacımusalar (Elmalı, Antalya) ve Demir Çağı'na tarihlenen Gre Dimse'yi (Batman) kapsar. Öğrencilerimiz, Türkiye ya da yurtdışında başka üniversiteler tarafından yürütülen kazılara da katılabilirler (örn. Kıbrıs, Yunanistan, ya da İsrail). Bölümümüz, öğrencilerin Türkiye ya da yurtdışında kazı, müze, ya da çeşitli araştırma enstitülerinde çalışabilmeleri için yardım sağlar. Bunların dışında, öğrencilerimize bir veya iki sömestr yurtdışında okuma imkanı sağlanır. Son senelerde bölüm öğrencilerimiz Lund (İsveç), Verona ve Venedik (Italya) ve Poznan (Polonya) gibi seçkin üniversitelerde okumayı başardılar.

Arkeolojinin birçok insan için büyüleyici bir alan olmasına rağmen Türkiye gibi zengin bir mirasa sahip bir ülkede bile bu alanda eğitim almış insan sayısı oldukça azdır. Bilkent Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nün lisans programı arkeolojinin yanısıra çeşitli diğer alanlarda da profesyonel gelişime sağlam bir temel hazırlar. Arkeoloji kariyerine gerek araştırmacı ya da akademisyen olarak, gerekse müzecilik ya da kültürel miras yönetiminde devam etmek isteyenlerin daha ileri seviyede bir eğitime ihtiyaçları olabilir. Bilkent Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nde lisans ya da yüksek lisans derecesi alan öğrencilerimiz eğitimlerine hem Türkiye'deki hem de yurt dışındaki üniversitelerde devam ederek uluslararası platformda rekabet edebilir hale gelirler. Bunun yanında, kariyerlerine başka alanlarda devam etmek isteyen öğrenciler bölümümüzde verilen derslerin çeşitliliği sayesinde yayıncılık, turizm, işletmecilik, bankacılık, yönetim ve eğitim kadrolarında da iş bulabilirler.

Mezunlarımızın neler yaptıklarını daha yakından incelemek için web sitemizin kariyerler kısmına bakabilirsiniz.

Etkinliklerimizi Facebook'tan da takip edebilirsiniz: Bilkent University Department of Archaeology.

Programlarımıza ilginizden dolayı teşekkür ederiz. Daha fazla bilgi almak isterseniz, lütfen bölümümüzün herhangi bir üyesiyle irtibata geçmekten çekinmeyiniz.

Dört Yıllık Lisans Programı

Arkeoloji bölümünün Lisans programı arkeoloji, Eski Çağ tarihi, Eski ve Orta Çağ sanatı ve mimarisi üzerine kapsamlı bir eğitim sağlamayı amaçlar. Programın ana ilgi alanı Türkiye ve komşularıdır: Eski Yakın Doğu (Neolitik, Tunç Çağı, ve Demir Çağı), Klasik Dönem (Yunan ve Roma Uygarlıkları), ve Bizans İmparatorluğu. Programımızda ayrıca başka dönem ve bölgeleri konu alan dersler de verilmektedir (örneğin Dünya Prehistoryası, Avrupa'da Prehistorya, Mezoamerika Uygarlıkları).

Programda sunulan dersler hem akademik hem de pratik bilgileri kapsar: kazılar ve yüzey araştırmaları için faydalı yetenekler kazandıran Arkeolojik çizim ve planlama derslerinin yanısıra, ders içerikleri arkeolojik ören yeri ve müze gezileri de düzenlenmektedir. Ek olarak öğrenciler, yaz aylarında üniversite ya da başka kurumlar tarafından desteklenen araştırma ve kazı projelerine katılmaya veya müzeler ve benzeri kültürel kurumlarda staj yapmaya teşvik edilirler. Arkeoloji Bölümü'nün eğitim kadrosu, öğrencilere yaz stajı konusunda yardım sağlayacaktır.

Programın ilk iki yılında öğrenciler metot ve teori, sanat ve mimarlık tarihi, Akdeniz ve Yakın Doğu coğrafyası ve uygarlıkları gibi Arkeolojinin ana başlıkları ile tanışırlar. Üçüncü ve dördüncü yıllarda bu temelin üzerine daha özel ve ayrıntılı konularda dersler bulunmaktadır. Zorunlu derslere ek olarak, öğrencilerin kendi ilgi alanlarına uygun seçmeli dersler alma olanakları vardır. Bunların dışında program genellikle ikinci ve üçüncü yıllarda alınan dört dönemlik zorunlu antik dil (Eski Yunanca, Hititçe, ve Latince) dersleri içermektedir.

Programın sonunda öğrenciler, tarih öncesi çağlardan orta çağa uzanan bir periyotta, Akdeniz ve Avrupa sanatı ve arkeolojisi konularında geniş bir bilgi birikimiyle beraber Anadolu'daki ören yerleri, anıtlar ve bölgenin kültürel tarihi konusunda bilinçlenerek mezun olurlar. Kimi öğrenci mezun olmadan önce uzmanlaşacağı alanı seçmiş olur.

Yan Dal Programı

Günümüzde arkeoloji, heyecan verici, çok taraflı bir alandır. Sanat, mimari ve tarih alanlarına olan geleneksel yaklaşımlar artik sosyal bilimlerin sağladığı teorik yönelimler ve doğa bilimlerinin analitik katkıları ile desteklenmektedir. Bu yüzden arkeoloji eğitimi, kişiye yayıncılık, turizm, hukuk, işletme ve finans, uluslar arası ilişkiler, kamu hizmeti, iletişim kültürel miras yönetimi ve müze yöneticiliği gibi alanlarda faydalı bir altyapı sağlar. Arkeoloji yan dal programı, öğrencilerin gelecek uğraşıları için gereken niteliklerini geliştirme ve geçmişin büyüleyici ve dinamik dünyasına yelken açma fırsatı verir.Program toplamda 6 dersten (18 kredi) oluşmaktadır. Aşağıdaki dört ders zorunludur (herhangi bir sıralamada alınabilir):

HART 111: Arkeolojiye Giriş
HART 208: Roma Sanatı ve Arkeolojisi
HART 219: Neolitik Çağ'dan Demir Çağı'na Anadolu Arkeolojisi
HART 227: Yunan Arkeolojisi
Yan dal danışmanının onayı ile bölümün zengin katalogundan iki ders daha seçilmelidir. Bu dersler, antik diller ve ya arkeolojik çizim ve planlama gibi teknik dersler olamaz.

Yan dal programına kayıt olabilmek için ilgili öğrenci 2. yılının sonunda en az 3.0 CGPA'ya sahip olmalıdır. Ayrıntılı bilgi için üniversitenin Yan Dal Programları sayfasını ziyaret edebilirsiniz. 

Lisans Programı

Programın Amacı ve Kapsadığı Alanlar

Arkeoloji Bölümü'nün amacı, öğrencinin eskiçağ medeniyetleri ve kültürleri hakkında derinlemesine ve kapsamlı bilgi edinmesini sağlamak ve bu konuda uzmanlaşmasına yardımcı olmaktır. Esas anlamda Anadolu tarihi ve arkeolojisi üzerinde odaklanılsa da bunun yanısıra Anadolu'ya komşu olan, Orta ve Doğu Akdeniz, Mısır, Yakın Doğu gibi bölgelerin kültürleri de bu dört yıllık eğitim dahilinde irdelenmektedir. Tarihsel sınırlar ise prehistorik çağlardan başlayıp Orta Çağlar'a (Bizans ve İslam Sanatı gibi) kadar uzanmaktadır.

Arkeoloji Bölümündeki Eğitim Süreci ve Dersler

Bilkent Üniversitesi, Arkeoloji programında lisans eğitimi toplam dört yıllıktır. Programdaki temel dersler büyük çapta yukarıda belirtilen temel konular ile örtüşürler. Arkeolojinin başka bilim dalları ile kurduğu ilişkileri ve bunlardan sağladığı katkıları göz önüne aldığımızda eğitimin boyutu da alışıldık normların dışına çıkmaktadır. Eğitim süresince alışıldık ve beklenilen arkeoloji ağırlıklı temel derslerin yanısıra tarih, coğrafya, kültürel ve fiziki antropoloji konularında da dersler sunulmaktadır. Ayrıca temel bilimlerin de arkeolojiye sağladığı yeni açılımları göz önünde bulundurarak 'Fen Bilimleri ve Arkeoloji' gibi derslerin eğitim kapsamına alınması gereğine inanılmıştır. Özellikle kazılarda ortaya çıkarılan eserlerin ya da yapıların çizimlerinin nasıl gerçekleştiğini bilmek ve öğrenmek amacıyla 'Arkeolojide Çizim' adında hem kuramsal hem de uygulamalı bir ders de programda yer almaktadır. Bu derste öğrenciler, obje ve plan çizimi ve yüzey araştırması tekniklerini ve bunların sağladığı katkıları değerlendirmekte, öğrenmekte ve pratik olarak da uygulamaktadırlar. Ayrıca 'Müzecilik ve Kültürel Mirasın Korunması' gibi dersler ile öğrencilerimiz, Türkiye'nin sahip olduğu zengin mirası ne şekilde gelecek nesillere aktarma, bu konularda nasıl projeler gerçekleştirme zorunda olduğumuzu irdeleme fırsatı bulmakta; bu konuda başka ülkelerde yürütülen uygulamaları inceleyip aslında ülkemizde büyük çapta gözardı edilen bu alanda birikim sahibi olma şansını yakalamaktadırlar.

Niçin Böyle Bir Eğitim Tarzı?

Günümüzdeki kabul gören tanımıyla artık arkeoloji, çok disiplinli bir beşeri bilim dalıdır. Tek başına eski kültürleri bir boşluk içinde tanımlayıp değerlendirmek, ona yeni anlamlar biçmek artık mümkün değildir. Bir konu üzerinde çok derinlemesine durarak uzmanlaşmak yerine resmin bütününü görmeye olanak tanıyan daha genel perspektife sahip olunması, Bilkent Üniversitesi, Arkeoloji programının asıl hedeflerinden bir isidir. Doğrusunu söylemek gerekirse bu anlayış tarzı ve bakış açısıyla kurumumuzdaki arkeoloji eğitimi, Türkiye'de var olan bu tür yüksek öğretim programlarının hiç birisine benzemez. Aslında bilinçli bir seçim olan bu anlayışla öğrencilerimizin sonuçta eğitimleri boyunca kazanacakları donanımların tek bir alan ile sınırlı olmamasını özellikle hedefliyoruz. Böyle bir sağlam temele sahip olmanın ardından herhangi bir dönem ya da konu üzerinde istenilen uzmanlık alanının seçilmesi bizce daha yararlıdır. Anadolu'nun sahip olduğu kültür ve tarih hazinesinin zenginliği düşünüldüğünde bu şekilde çok boyutlu ve farklı dönemleri içeren bir çerçeveyi baştan belirlemenin pratik anlamda da avantajları mevcuttur. Sonuçta öğrenci, doğru seçilmiş ve öğretilmiş ana konuların ve bunlardan kazanılan temel bilginin üzerine uzmanlaştığında ufkunu geniş tutabilmekte, farklı dönemlerin ve bunlar üzerine yapılan kuramsal analizleri değerlendirme ve onlardan kendi konusunda yararlanma olanağı bulabilmektedir.
 

Niçin İngilizce Eğitim?

Bilkent Üniversitesi'nin tüm fakültelerinde olduğu gibi Arkeoloji bölümünde de eğitim dili İngilizce'dir. Bu seçimde rol oynayan esas etkenler şu şekilde sıralanabilir. Öncelikle öğrencinin bir yabancı dili iyi bir şekilde okuyup anlaması ve kendisini yazılı ve sözlü olarak da en iyi bir şekilde ifade edebilmesi, bugün profesyonel yaşamda kaçınılmaz bir zorunluluktur. Buna ilaveten İngilizce eğitim, öğrencilerin farklı yöntemler ve bakış açılarıyla uzmanlıklarını kanıtlamış, dünyanın çeşitli üniversitelerinden gelen öğretim üyelerinin katkıları ile yetişmelerini mümkün kılmakta ve eğitimlerinin bu aşamalarında ülkelerini terk etmeden 'uluslararası bir ortam'da bulunmalarına fırsat tanımaktadır. Bu sayede öğrencilerimiz, hem eğitimleri boyunca hem de onun ardından gerek Türkiye'de ve gerekse yurt dışında aktif olarak araştırmalar yapan ekipler ile yakın temaslar kurarak kendilerini geliştirme olanağı da bulmaktadırlar.

Ölü Diller ve Gereği

Arkeoloji bilim dalında, eski kültürlerin yaşayışını, değişimini, ve dünyasını anlayabilmek için bunların yarattıkları yazılı belgelerin de okunabilmesi şarttır. Bunu sağlamak için de iki yıllık ölü diller üzerine dil ve yazım kurallarını, eldeki metinler ile irdeleyen dersler mevcuttur. Öğrenci, kendi ilgi alanı çerçevesinde Eski Yunanca, Latince veya Akkadca dillerinden herhangi birisini seçerek bu eksiğini kapatma olanağı bulabilmektedir.

Modern Dil Eğitimi

Arkeoloji bilim dalında literatürün büyük bir kısmı Türkçe değil, yabancı dillerde kaleme alınmıştır. Türkçe kaynaklar olsa bile her halukarda konu ile ilgili başka dillerde yazılan çalışmaların takip edilmesi, anlaşılması, değerlendirilmesi ve kullanılması 'olmazsa olmaz' bir profesyonellik gereğidir. Bu nedenle, öğrencilerimizin sahip olduğu İngilizce'nin yanısıra ikinci, ve hatta üçüncü bir yabancı dili okuyacak düzeyde bilmeleri, kendilerini eşitleri karşısında farklı bir konuma getirmekte ve onları 'uluslararası' yapmakta ve sonuçta daha donanımlı kılmaktadır. Bunu sağlamak için de programımıza katılanların üniversite bünyesinde sunulan yabancı dil kurslarını almalarını desteklemekte, ve sonuçta bunları da toplam eğitim kredileri içinde saymaktayız. Ancak söz konusu modern dil derslerinin alınması zorunlu değildir.

Üniversite Çapında Alınabilecek Dersler

Bilkent Üniversitesi'nin diğer üniversitelerden farklı ve avantajlı bir yönü de öğrencilerin kampüs çapında diğer fakülte ve bölümlerden serbestçe ders alabilme olanağını tanımış ve bunu teşvik ediyor olmasıdır. Bu sayede ilgilenen öğrenci, aldığı esas eğitime çeşitlilik katacak ve böylece kendisini gerçek anlamda üniversite öğrencisi olmasını sağlayacak bir ortam bulabilmektedir. Arkeoloji'ndeki bir lisans öğrencisi için alınabilecek derslerin bu satırlar içinde tanımını yapabilmek şüphesiz mümkün değildir. Ancak Güzel Sanatlar ve Fen Fakültelerinde ya da Uluslararası İlişkiler Bölümleri'nde Arkeoloji bölümü öğrencisinin ufkunu ve birikimini genişletecek çok sayıda konu ve olanaklar mevcuttur.

Uygulama ve Staj

Arkeoloji eğitiminde kuramsal derslerin yanısıra öğrencilerin öğrendiklerini uygulama ve pratik kazanmalarını sağlamak yönünde de çok farklı olanaklar mevcuttur. Bu amaçla, ülkemizdeki müze ve ören yerlerine düzenli olarak tematik geziler yapılmakta ve gerektiğinde de öğrencilerin ülkemizde, başka eğitim kurumlarınca yürütülen arkeolojik kazı ve araştırmalarına katılmaları teşvik edilmektedir. Bilkent Üniversitesi'nin ve diğer kuruluşların maddi destekleri ile, bölümümüz öğretim elemanları tarafından eğitimin tatile girdiği süreç olan yaz aylarında Anadolu'nun çeşitli yörelerinde kazı ve araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Bunlar arasında, Doç. Dr. İlknur Özgen tarafından yürütülen Antalya yakınlarındaki Hacımusalar / Elmalı ve Doç. Dr. Marie-Henriette Gates başkanlığında sürdürülen Hatay ilindeki Kinet Höyük kazıları vardır. Bununla birlikte, öğretim üyeleri, müze stajı, uygulamalı arazi eğitim okulları, yaz okulları gibi Türkiye'deki ve yurt dışındaki diğer olanaklar için her zaman öneride bulunmaya hazırdır. Bilkent Üniversitesi öğrencilerinin söz konusu arkeolojik etkinliklere aktif olarak katılmaları, staj yapmaları sağlanarak, eğitimleri boyunca kazandıkları teorik bilgileri uygulamaları hedeflenmektedir.

Bilkent Üniversitesi'ndeki Eğitim ile Kazanılan Beceriler

Kurumumuzda öğrenciye verilen eğitim çok farklı yüzlere sahiptir. Başlangıçta konferanslar şeklinde geçen derslerin yanısıra öğrenciler, düzenli olarak dersleri ile ilgili temel kaynakları okumakta, yazılı ve sözlü ödevler hazırlamakta ve böylece de inceleme araştırma becerilerini geliştirmektedirler. Böyle bir uygulamanın öğrenciye sağladığı katkı şüphesiz sadece bilgi ve birikim değildir. Kişi aynı zamanda eğitmenin yardımları ve yol göstericiliği ile yalnızca arkeoloji ile sınırlı olmayan konularda bilgiyi derleme, onları özümseme, eleştirel bakış kazanma ve belli bir zaman süresi içinde de kendisinden bekleneni yazılı ya da sözlü olarak ifade etmeyi öğrenmektedir. Öğrenci bu sayede araştırma yöntemi ve disiplini kazanmakta ve sonuçta mezuniyetinin ardından hangi alanda çalışırsa çalışsın belli bir olgunluğa, birikime ve yeteneğe sahip olma şansını elde etmektedir.

Arkeolog Olmak Nedir ve Bir Arkeologun Yaşam Biçimi Nasıldır?

Şüphesiz bir arkeologtan beklenilen yalnızca eski günlerden günümüze kalan eserlerin ne olduğunu, hangi tarihte yapıldıklarını bilmekle sınırlı değildir. Aynı zamanda geçmişin dünyasını sağlıklı olarak anlama ve geniş bir perspektif ile bakmak da gerekir. Herhangi bir problemi ya da bulmacayı çözermişçesine heyecan ve istek duyan, anlama, bilme, öğrenme arzusu taşıyan herkes arkeolog olabilir. Doğayı ve açık havayı sevmek, kent yaşamının stresinden ve keşmekeşinden uzakta kırsal kesimde bulunma arzusu hissetmek itici etkenler arasındadır. Bütün bunlara ilaveten tarihe meraklı gözler ile bakan, sanata değer veren, müzeleri ya da ören yerlerini ziyaret etmeyi seven, herhangi bir anıtı incelerken, ne, neden, niçin ve nasıl sorularını soran, ilgi ve merak sahibi herkes iyi bir arkeolog olmak konusunda gerekli temel donanımlara sahiptir. Bundan sonrası iyi danışmanların yol göstericiliği ve yardımları, kişinin de öğrenme çabası ile inanın gelecektir.

Burs Olanakları

Bilkent Üniversitesi Senatosu ve Yönetiminin kararları ile her sene belli sayıda öğrenci Arkeoloji Programı'na tam burslu olarak kabul edilir. Bu bursu alabilmek için Üniversite Seçme ve Yerleştirme Sınavı'ndan o yıl için belirlenen toplam puanın üzerinde bir puana sahip olmak gerekir. Burslu olarak kabul edilen öğrenciler tüm lisans eğitimleri boyunca herhangi bir ücret ödemezler. Bu bursa şüphesiz eğer gerek ihtiyaç varsa, İngilizce hazırlık eğitimi de dahildir.

Bilkent'ten Mezun Olmanın Ardından Gelen Yaşam

Baştan kabul etmek gerekir ki Arkeoloji programından mezun olan herkesin dünyanın hiçbir yerinde profesyonel arkeolog olması beklenmez. Arkeoloji Lisans programından mezun olunması ardından karşımıza çıkan iş olanakları şu şekilde özetlenebilir. Öncelikle en başta gelen iş sektörü, üniversiteler bünyesindeki Arkeoloji bölümlerindeki araştırma ve eğitim kadrolarıdır. İlan verildiğinde buralara başvurularak akademisyen olarak profesyonel kariyer yapabilmek mümkündür. Bilkent Üniversitesi'nin öğrencilerine kazandırdığı beceriler sadece kendi mesleki alanlarında değil, farklı sektörlerde de rahatlıkla yarışma, birikimlerini uygulama olanağı tanımaktadır. Türkiye'nin sahip olduğu kültürel ve tarihsel miras hakkında bilgi ve birikim sahibi olmak, hangi alanda çalışılırsa çalışılsın, kişilerin yaşamını zenginleştiren, ona daha derin anlamlar katan noktalar arasındadır. Eğer, mezun olan kişi, bu saydığımız ideal donanımlara sahip ise dünyanın neresinde olursa olsun, profesyonel kariyerini sürdürebilir. Bir çok mezunlarımız bu vesile ile Amerika, Almanya, Hollanda, İngiltere gibi çeşitli ülkelerde ve ülkemizdeki yüksek lisans ve doktoralarını sürdürmekte ve sonuçta Bilkent Üniversitesi'nden kazandıkları bilgi ve birikimler ile kurumlarını en iyi şekilde temsil etmektedirler. Bunun dışında, Kültür Bakanlığı bünyesindeki çeşitli yörelere dağılmış olan müzelerde de araştırmacı olarak çalışılabilir. Son yıllarda özel sektörde, basın ve iletişim bünyesinde de Bilkent Üniversitesi, Arkeoloji bölümünden mezun olan öğrencilerimiz rahatlıkla iş bulabilmektedirler. Halkla İlişkiler konusunda uzmanlaşan şirketler, arkeoloji konusundaki eksiklerini bu alanda istihdamlar yaparak çözümlemektedirler. Ayrıca, derinlemesine bilgi sahibi olan mezunlarımızın turizm sektöründe de iş bulabilmeleri mümkündür. Unutmayın ki her yerde olduğu gibi Türkiye'de de bir çok meslek alanında istihdam olanağı gittikçe zorlaşmaktadır. Dolayısıyla artık istenilen sadece bir mühendis, doktor ya da arkeolog diploması değil, aksine bu dalların mezunları arasında kişinin taşıdığı donanımlar ile farklı konumda bulunması ve sonuçta 'iyi bir mühendis' 'iyi bir doktor' ve 'iyi bir arkeolog' olmasıdır. Bilkent Üniversitesi'nde de yetenekli ve istekli gençlerimizin bulabileceği, kendilerini mutlu edecek, haz verecek çok yön mevcuttur.

http://arkeo.bilkent.edu.tr/lisans.html

http://arkeo.bilkent.edu.tr