Foça Phokaia neresidir?

Foça / Phokaia: Batı Anadolu’da, İzmir’in kuzeyinde, Eski Foça’nın yerinde kurulu antik kent.

Kentteki en eski yerleşim MÖ 3. bin yıla değin gider.

Kentin ilk halkı Anadolu’nun yerli halklarından Luvilerdi.

Arkeolojik buluntulara göre, bölgeye MÖ 9. yüzyıldan sonra Ionluların yerleştiğini kanıtlar.

Pausanias’a göre Ionlar buraya gelmeden önce Foça’da daha eski bir yerleşim yoktu. İki limana sahip Foça’nın halkı çok eskiden beri usta denizciydi.

Herodotos şöyle yazar: “Uzun deniz yolculuğuna çıkan ilk Yunanlılar Foçalılardır; Adriyatik, Etruria, Iberia ve Tartesos’u açanlar bunlardır, yuvarlak teknelerle değil elli kürekli gemilerle giderlerdi.”

Mısır’daki Naukratis ile Ion ticaretinin gelişmesine katkıda bulundular.

Miletos’la beraber Çanakkale Boğazı’nın kuzey girişindeki Lampsakos’u ve Karadeniz’de de Amisos’u kurmuşlardır.

Asıl büyük kolonilerini ise Batı Akdeniz’de kurdular. Bu kentlerin en önemlileri Elea, Alalia, Massalia ve Emporiai’dir.

Güney Fransa’daki Nice ve Antibes de Foça’nın kolonisi Massalia tarafından kuruldu.

Böylece Foça bazı Avrupa kentleri için ana kent oldu.

MÖ 545’de Pers komutan Harpaghos’tan kaçan kent halkının büyük kısmı güney İtalya’da Elea’ya yerleşmiş, kalanlar da diğer kolonilere dağılmışlardır. Gidenlerden bir kısmı geri döndüyse de kent MÖ 6. yüzyılın ilk yarısında yakaladığı canlı hayatına bir daha erişemedi. Ionia Ayaklanması’na katılan kentlerden biridir.

Lade Savaşı’na sadece 3 gemi ile katıldı. Fakat Foçalıların gemicilikteki yetenekleri nedeniyle bu savaşta tüm Yunan donanmasının idaresi Foçalı Dionysios’a verilmiştir.

Attika-Delos Deniz Birliği’ne ödediği vergi yıllık 2-3 talent’tir. Hellenistik Dönemde kent önce Seleukos Krallığı, sonra da Pergamon Krallığı tarafından yönetildi.

MÖ 132 yılında başlayan Aristonikos ayaklanmasına katıldı fakat Massalia’nın girişimi sayesinde cezalandırılmaktan kurtuldu.

Geç Antik Çağa (MS 5.-6. yy) dek varlığını koruyan Foça ürettiği mor kumaş boyası ile ünlüydü.

Kentteki ilk kazılar 1913’te Fransız Felix Sartiauks tarafından başlatılmıştır.