Arktik Dinozor Projesi nedir?

Rusya'nın Arktik Dinozor Projesi (Арктические динозавры / Russian Arctic Dinosaur Project);  Rusya Federasyonu’nun özellikle Yakutistan (Saha Cumhuriyeti) ve Sibirya’nın kuzey bölgelerinde yürüttüğü paleontolojik araştırmaları kapsayan bilimsel bir girişimdir.

Proje, yüksek enlemlerde yaşamış Mezozoik dinozor türlerinin fosillerini araştırmak, bu canlıların ekolojik adaptasyonlarını incelemek ve Arktik bölgelerdeki antik biyoçeşitliliği belgelemek amacıyla geliştirilmiştir. 2010’lu yılların sonlarından itibaren hız kazanan araştırmalar, Rusya Bilimler Akademisi (Rossiyskaya Akademiya Nauk, RAN) ve bağlı enstitülerce koordine edilmektedir.

Kurumsal Yapı ve İşbirlikleri

Proje; başta Paleontoloji Enstitüsü (PIN, Moskova) olmak üzere, Saha Jeoloji Enstitüsü, Yakovlev Paleontoloji Müzesi (Yakutsk) ve Rusya Bilimler Akademisi Sibirya Şubesi tarafından desteklenmektedir.

Uluslararası ortaklıklar:

Kanada Arktik Araştırma Merkezi (CARC), Norveç Tromsø Üniversitesi,  Çin Bilimler Akademisi gibi kuruluşlarla sınırlı düzeyde sürdürülmektedir. Ancak 2022 sonrası siyasi gelişmeler uluslararası veri paylaşımını kısıtlamıştır.

Amaç ve Kapsam

Projenin temel hedefleri şunlardır:

Geç Kretase Dönemi (yaklaşık 100–66 milyon yıl önce) Arktik dinozor faunasını tanımlamak,

Soğuk ve karanlık ortamlarda yaşamış dinozorların fizyolojik adaptasyonlarını (örneğin tüylenme, sıcak kanlılık) araştırmak,

Kuzey Amerika ve Asya kıtaları arasında Kretase dönemindeki tür geçişlerini karşılaştırmalı analizlerle ortaya koymak,

Permafrost (donmuş toprak) içinde fosillerin mikroskobik düzeyde korunma potansiyelini değerlendirmek.

Araştırma Bölgeleri

Çalışmalar, Rusya’nın Kuzey Kutup Dairesi içinde kalan bölgelerinde yürütülmektedir. Öne çıkan sahalar şunlardır:

Lena Nehri Havzası (Tiksi çevresi, Yakutistan)

Batagay ve Verkhoyansk Sıradağları

Kotelny Adası (Yeni Sibirya Takımadaları)

Indigirka Nehri vadisi

Bu bölgeler, zorlu iklim koşullarına rağmen yüzeye yakın tortul tabakalarda iyi korunmuş fosil materyalleri sunmaktadır.

Fosil Bulguları

Proje kapsamında elde edilen fosil örnekleri şunları içermektedir:

Hadrosauridae (ördek gagalı otçullar): Diş, omur, femur ve mandibula parçaları

Terapoda: Yırtıcı dinozor dişleri ve pençe kemikleri

Küçük boyutlu ornithopoda ve olası dromaeosaurid türlerine ait iskelet parçaları

Flora kalıntıları (mezozoik eğrelti otları, polen fosilleri)

Bunlara ek olarak bazı fosillerde tüy benzeri yapı izleri ve mineralize yumuşak dokulara işaret eden kalıntılar rapor edilmiştir.

Korunma Koşulları ve Teknoloji

Arktik bölgenin donmuş toprak yapısı, dinozor fosillerinin hem morfolojik hem de moleküler düzeyde korunmasına katkı sağlamaktadır. Bu durum, özellikle:

Paleoproteomik (antik proteinlerin korunumu),

İzotop analizleri (beslenme ve iklim ilişkileri),

CT-taramalı iç yapı analizleri gibi ileri tekniklerin kullanımına olanak tanır.

Donmuş kemik iliği yapılarının korunmuş olabileceğine dair ön bulgular bulunmaktadır.

Jeopolitik ve Kültürel Bağlam

Proje, Rusya'nın Arktik stratejisi çerçevesinde bilimsel bir girişim olmanın ötesine geçmektedir. Bölgedeki doğal kaynak rezervleri ve Kuzey Deniz Yolu üzerindeki egemenlik hedefleri doğrultusunda bilimsel varlığın pekiştirilmesi amaçlanmaktadır. Bunun yanı sıra, yerel Saha halklarının mitolojik anlatıları, dinozor kemiklerine dair halk inançlarıyla birleştirilerek kültürel antropoloji alanında da değerlendirmelere konu olmaktadır.

Kaynakça
Russian Academy of Sciences, Paleontological Institute Reports (2018–2024)

Saha Republic Geological Bulletin, No. 14–20

PLOS ONE, "Cretaceous Arctic Faunas from Northeastern Russia", 2021

Siberian Times, "Frozen Fossils in the Far North", 2023

Yakutsk Paleontology Museum Field Reports