Göbeklitepe’de iş makineleri ile çalışma yapılarak yol döşendiği iddiası kesinlik kazanırken, yalanlanabilen tek iddia "beton döküldüğü" oldu. Beton yerine dökülen maddenin kullanımına kimin onay verdiği ise belirsiz. Öte yandan sorunun aslında daha derinlere dayandığı da ortaya çıktı.

Diken.com.tr sitesindeki haberde yer alan ifadelere göre; Dünyanın ilk tapınağı olarak kayda geçen Şanlıurfa’daki Göbeklitepe’nin yenilenmesi için oluşturulan bilim kurulunun üyesi Doç. Dr. Necmi Karul, ‘yol inşası’nda kalıcı bir tahribat meydana gelmediğini savunarak, “İş makinelerinin bulunması zorunluydu” dedi.

Türkiye’nin ve dünyanın son dönemdeki en önemli arkeolojik keşiflerinden Urfa’daki Göbeklitepe kazıları Prof. Dr. Klaus Schmidt'in ölümün ardından  Doğuş Grubu sponsorluğunda tekrar başlamıştı. Göbeklitepe, tapınak alanının çatıyla kapatılmasının ardından 18 ay sonra, geçen ay ziyarete açılmıştı. Ancak resmi açılış henüz gerçekleşmedi ve Nisan ayında yapılması bekleniyor. İlgili makanların Göbeklitepe karşılama merkezini tanıtmaya hazırlandığı şu günlerde beklenmedik bir gelişme yaşandı ve antik alandaki yol çalışmaları gündeme damga vurdu.

İlgili haberlerimizde olayın bu noktaya geldiğini ve resmi açıklamaları bulabilirsiniz.

Doç. Dr. Necmi Karul: Çeşitli sorunlar yaşandı

Diken sitesinin haberine göre; Göbeklitepe’de arkeolojik kazıların devam ettiği esnada projenin uygulamaya sokulması ve sonrasında çok bileşenli bir yapı tarafından devam edilmesinin çeşitli sorunlara yol açtığını aktaran Doç. Dr. Necmi Karul, şöyle devam etti: “Söz konusu koruma örtüleri Prof. Dr. Klaus Schmidt tarafından projelendirilmiş, Avrupa Birliği’nin (AB) desteklediği bir fon ile Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından ihale edilmiş, aynı dönemde yine kazı ekibi tarafından Şanlıurfa Koruma Kurulu’ndan onay alınmıştır. Bugün çalışmalar Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi işbirliğinde sürdürülmekte. Projeden doğrudan Kültür ve Turizm Bakanlığı, gerektiğinde Koruma Kurulu, AB adına denetleyici müşavir firma, Alman Arkeoloji Enstitüsü temsilcisi ve yüklenici firma sorumlu.”

Prof. Dr. Klaus Schmidt’in ölümümün ardından sürece Göbeklitepe Bilimsel Danışma ve Eşgüdüm Komisyonu’nun dahil edildiğini aktaran Karul, “Komisyon, medyada belirtilenin aksine, üç bilim insanının yanısıra yukarıda sayılan tüm kurumların temsilcilerinden oluşuyor” dedi.

‘İş makinelerinin bulunması zorunluydu’ dedi iddiası

Uygulama projesinin denetiminin ise müşavir firma, Alman Arkeoloji Enstitüsü temsilcisi ve Koruma Kurulu’nun sorumluluğunda olduğunu belirten kurul üyesi, Eşgüdüm Komisyonu’nun toplantılarında proje aşamasında öngörülemeyen sorunların tespit edilerek arkeolojik alana zarar vermeyecek bir çözüm arayışına gidildiğini kaydetti.

Kurul, ‘yol inşası’ için de konuştu: “Medyaya yansıyan yol inşası 2014 yılında, kazı ekibi aktif olarak çalışmalarına devam ederken Şanlıurfa Koruma Kurulu’na önerilen ve kabul edilen ancak uygulaması bu aşamada gerçekleştirilen bir çalışma. Söz konusu yol, ziyaretçi otobüslerinin arkeolojik alana çok yaklaşmaması için park alanı ile müze alanı arasındaki 1 km’lik servis yolu. Bölgenin sıcaklığı, yaşlı ve engelli insanlar düşünüldüğünde kaçınılmaz bir durum; nitekim sadece burası için değil UNESCO da erişebilirliği önemsiyor, hatta 2017 yılında yaptıkları denetimde bu yolun iyileştirmesini talep ettiler. Elbette arkeolojik alanın içerisine uzanan böyle bir yolun gerek alanın, gerekse peyzajın önüne geçmemesi için doğal malzemeler kullanılarak yapılması tercih edilmelidir. Ancak, kullanılan malzeme toprak ve anakaya yüzeyinin üzerinde ve jeotekstil serilerek alanla ilişkisinin kesildiği anlaşılıyor. Dolayısıyla kalıcı bir tahribata neden olmadan istenildiğinde sökülerek yeniden yapılması mümkün. Fotoğraflarda görülen iş makinelerinin çok daha büyükleri, sadece bu alanda değil koruma çatılarının olduğu kesimde de kullanıldı. Bu durum gerek arazi koşulları, gerekse projenin konstrüksiyonu bakımından zaten zorunludur.”

KARAR GAZETESİNİN HABERİNE GÖRE İSE MALZEMEDEN BİLE HABERİ YOK

Karar gazetesinden Işıl Çalışkan'ın haberine göre ise; Göbeklitepe Bilim kurulu üyesi Prof. Necmi Karul şöyle konuştu:

MODERN MALZEME TERKEDİLMELİ: “Prensip olarak arkeolojik alanlarda beton gibi malzemelerin kullanımından mümkün olduğunca kaçınmak lazım. Göbeklitepedeki durumu ben de sosyla medyadan öğrendim ve öğrendiğim kadarıyla yolun Göbeklitepe’ye ulaşan bordür taşlarının sağlamlaştırılması için kullanıldığı söyleniyor. Bu konuda net bir bilgi veremiyorum. Ama mümkün olduğunca modern malzemenin kullanılmamasını öneririm. Burada art niyet aramanın bir anlamı yok. Yanlış bir uygulama varsa bile ondan vazgeçilebilir. Mümkün olduğunca modern malzemeyi terk edip devam etmek idealdir.

ÇİĞDEM KÖKSAL SCHİMİDT: YAZIKLAR OLSUN SANA KARUL

Her iki demecin alınış zamanı süresi farklı zamanlarda olabilir ama içerikteki ifadeler yine de birbirine tezat görünüyor. Bu konuda ünlü arkeologun açıklaması bekleniyor.

Göbeklitepe'deki yol skandalını gündeme getiren ve beton döküldüğünü iddia eden arkeolog Çiğdem Köksal Schmidt ise; sosyal medya paylaşınında diken.com.tr'nin haberini paylaşarak; " Burada yazılanları söylediysen yazıklar olsun sana Karul, adını hatırlayacaklar ilerde Göbekli Tepe ile birlikte..." ifadesini kullandı. 

YOL İNŞAATI KORUMA KURULU ÜYELERİ  GÖZETİMİNDE YAPILMAMIŞ

Cumhuriyet'ten Orhun Atmış'ın haberine göre ise Göbeklitepe’de kalıntıların üzerine betoN döküldüğü ve iş makinelerinin çalışma yaptığı iddiaları büyük tartışmalara yol açarken, sorunun aslında daha derinlere dayandığı ortaya çıktı.

“Göbeklitepe Ören Yeri Yol Islahı ve Yaya Yolu Güzergâhı Revizyonu” adı verilen çalışmaların “koruma uzmanı” gözetiminde yapılmadığı belirtiliyor. Kültür Bakanlığı’nın oluşturduğu Bilim Kurulu’nda Alman Arkeoloji Enstitüsü’nden Prof. Dr. Ricardo Eichmann yönetiminde, İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mehmet Özdoğan, Prof. Dr. Necmi Karul ve Batman Üniversitesi’nden Prof. Dr. Gülriz Kozbe bulunuyor.

Ancak Göbeklitepe gibi koruma ve restorasyon alanında hassas projelerde ihaleyi alan müteahhiti izleme ve yönlendirme ile yetkili koruma uzmanı içeren bilim danışma kurullarının oluşturulması öneriliyor. Örneğin, Vakıflar Genel Müdürlüğü, cami ve külliye projelerinde bu tür kurulların oluşturulmasını zorunlu kılıyor. Göbeklitepe’de ise bu yapılmazken, 2014 yılında yaşamını yitiren kazı başkanı Klaus Schmidt’in ardından yalnızca “arkeolojik malzeme ile ilgili yapılacak çalışmaları düzenlemekle ilgili olmak üzere” 4 arkeoloğun yer aldığı bilim kurulu oluşturuldu. Hatta, büyük tepkilere yol açan yol çalışmasının, bu bilim kurulundan bile habersiz yapıldığı gelen haberler arasında.

Arkeolog Nezih Başgelen: Gözümüz gibi korumalıyız’

Arkeolog Nezih Başgelen konuyla ilgili olarak, “Gözümüz gibi korumamız gereken bu benzersiz ören yerinde nisanda öngörülen açılışına yetiştirilmesi için aceleyle yapılanlar her aşaması uzman kontrolünde olması gereken işlerdir. Bu uygulamalar sırasında döşenmeye başlanan beton zeminli parke taşlı yürüme yolunun kayalar üzerindeki neolitik kalıntıların ve girişteki yuvarlak tapınak alanının çok yakınından geçmesi arkeoloji dünyasını ayağa kaldırmıştır. Basına yansıyan resimlerde parke taşlı kaldırım döşenmeye başlanan kesimin arkasında anakaya üzerinde derinleştirilmiş mekânlar ve dikilitaşlı yuvarlak yapılara has iki dikilitaş altlığının olduğu “kaya tapınağı” görülmektedir. Bu kesimdeki beton ve parke taşı gibi tepenin dokusuna aykırı malzemeler kullanılan yol bölümünün bir an önce sökülüp uluslararası örnek normlara göre yeniden düzenlenmesi ilgili kuruluşları prestiji açısından önemlidir” diye konuştu. Bilim Kurulu’nda koruma uzmanı yer almamasıyla ilgili de konuşan Başgelen, “Göbeklitepe gibi hassas projelerde ihaleyi alan müteahhitlerin izleme ve yönlendirmesi ile yetkili içlerinde mutlaka koruma uzmanlarının olduğu bilim danışma kurullarının bir an önce oluşturulması bu tarz problemleri önlemek aşısından önemli. Bu arada Göbeklitepe’nin ziyarete açılmasından sonra kitle turizminden en az şekilde zarar görmesini sağlayacak önlemlerin de bir an önce alınması gerekmektedir” dedi.

Diken.com.tr / Cumhuriyet / Karar