İznik Roma Tiyatrosu Kazısı

İznik surlarının 90 m. kuzeyindeki tiyatro, Anadolu’da ayakta kalmış tiyatrolar açısından Marmara bölgesi için önem arz etmektedir. Roma İmparatoru Traianus (97-117) zamanında eyalet valisi Pilinius Csecillius Secunds (62-113) tarafından yaptırılmıştır. Vali Pilinius İmparator Traianus’a yazmış olduğu mektuplarda tiyatronun yapımının tamamlanabilmesi için ödenek ihtiyacı belirtilmektedir. Roma döneminden sonra VIII.yüzyıl başlarında gelişen Arap ordularına karşı önlem olmak üzere Bizans İmparatoru III.Leon ile IV.Constantinius tiyatronun kesme taşlarını söktürerek surları takviye etmişlerdir. Bu arada Cavea’ya (oturma kademelerine) ait taşlar surlarda kullanılmıştır. Tiyatronun mimari parçalarına, kitabelerine, tiyatro masklarına surlarda ve konutların duvarlarında rastlanmaktadır. Tiyatro düz bir alana kurulduğundan oturma kademelerini Roma tiyatro mimarisinde görüldüğü gibi 19 galeri taşımaktadır. Bu galerilerin 12’si beşik tonozludur. Bu tonozlu galerilerin aralarında ölçü farklılıkları bulunmaktadır. Tonozların en yüksek noktası 6 m.yi bulmaktadır. Tiyatronun iç ve dış yüzleri büyük bloklar halindedir. İçeride kalan bölümler moloz taş, kireç ve kum ile takviye edilmiştir. Tiyatro doğu-batı yönünde 84 m., kuzey-güney yönünde de 63 m. genişliğindedir. 

Bursa Valisi Sayın Şahabettin HARPUT ve İznik Kaymakamı Nurettin KAKİLLİOĞLU’nun girişimleri ve Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izinleri ile, 24 Kasım 2011’ de İznik Müzesi Müdürlüğü başkanlığında, çevre düzenlemesi ve kurtarma kazısı başlatılmıştır ve çalışmalar o günden beri aralıksız olarak devam etmektedir. Bugüne dek sürdürülen çalışmalarda; Cavea’ yı taşıyan 7 tonozlu iç galeriden 4 tanesi tamamen açığa çıkarılmış, tiyatronun kuzeyinde bulunan skene (sahne binası) kısmının tüm mimari ögeleri ve Skene’ ye kuzey yönden girilen merdivenli girişleri (5 adet) ortaya çıkarılmış. Tiyatronun doğu yönünde yer alan dolgu toprak ile kapanmış olan kısımda 3 galerinin giriş kısımları ve çevresi açılarak tiyatronun doğu ve güney kısmı tamamen temizlenmiş ve güney batısında bulunan günümüz yapılaşmaları nedeniyle zemin elverdiğince temizlenerek batıdan kuzeye doğru ilerlenmiştir. Halen tiyatronun kuzey dış kısımlarının çevresi topraktan arındırılmakta olup tiyatronun girişine doğru çalışmalar devam etmektedir.

Bugüne kadar yapılan çalışmalarda 300’ den fazla sikke, çok sayıda pişmiş toprak kandil, haç, kemer tokası, çivi ve günlük kullanım seramikleri ele geçmiştir. Ayrıca son dönem kazılarında; skene’de,  tiyatro yapısına ait olan fakat geç dönemde devşirme malzeme olarak kullanıldığı anlaşılan bir heykel kaidesi üzerinde bir yazıt açığa
çıkarılmıştır. Stratigrafi önemi gözetilerek sürdürülen kazı çalışmaları ile restorasyona hazırlanan tiyatro kompleksinin, tüm mimari ögeleri ve birbirleri ile olan bağlantılarının açığa çıkarılması sonucunda kazı çalışmaları sonlandırılacaktır.