1950’li yıllarda, Neandertallerin cenaze törenleri ile ilgili önemli kalıntıların ortaya çıkarıldığı Shanidar Mağarası’nda bu kez eklemli Neandertal kemikleri bulundu.

Irak’ın kuzeyinde bulunan Shanidar Mağarası’nda 1950’li yıllarda yapılan arkeoloji kazılarda on Neandertal erkeği, kadını ve çocuğuna ait kalıntıları bulunmuştu. Arkeolog Ralph Solecki tarafından yönetilen kazıda bazı iskeletlerin çevresinde eski polen kümeleri de keşfedilmişti. Solecki, polen kalıntılarının Neandertallerin ölülerini gömdüklerini ve çiçeklerle cenaze töreni yaptıklarını gösterdiğini açıklamıştı.

Shanidar Mağarası’nda bulunan polen kalıntıları, daha önce hayvanlara daha yakın ve gelişmemiş bir tür olduğu düşünülen Neandertallerin yeniden değerlendirilmesine neden olmuştu. Solecki ve ekibi tarafından ortaya atılan bu tez, Neandertallerle ilgili önemli bir tartışmanın başlamasına neden oldu.

Ralph Solecki ve ekibi tarafından yürütülen kazıdan yaklaşık 60 yıl sonra Shanidar Mağarası’nda yeniden arkelojik kazılar başladı. Kazıda geçen yıl bir Neandertalin ezilmiş kafatası ve gövde kemikleri ortaya çıkarıldı.

Cambridge, Birkbeck ve Liverpool John Moores Üniversitesi’nden araştırmacıların katıldığı kazı Kuzey Irak Eski Eserler Müdürlüğü ve Soran Eyaleti Eski Eserler Müdürlüğü’nün desteği ile yürütüldü. Kazıda elde edilen bulgular Antiquity dergisinde yayınlanan makale ile duyuruldu.

2011 yılında Kürt Bölgesel Yönetimi, Cambridge McDonald Arkeoloji Enstitüsü’nden Profesör Graeme Barker’ı davet etti. Bölgede ilk kazıyı gerçekleştiren Ralph Solecki’nin de desteği ile kazılar, 2014 yılında yeniden başladı. Ancak IŞİD’in bölgeye yaklaşması nedeniyle kısa bir süre sonra çalışmalar durduruldu.

2015 yılında yeniden başlayan kazı ile ilgili açıklama yapan Graeme Barker, “1950’lerde Neandertalleri buldukları yerleri bulabileceğimizi ve kalıntıları çevreleyen tortuları keşfedebileceğimizi düşünüyorduk. Neandertal kemikleri bulmayı beklemiyorduk” dedi.

2016 yılında kazının en derin açmalarının birinde, bir kaburga kemiği ortaya çıkarıldı. Kaburga kemiğinin ardından bir lomber vertebra ve bir sağ el kemikleri bulundu. Bu noktadan sonra tam iskeletin ortaya çıkarılması için daha dikkatli bir çalışma başladı. 2018-19 yıllarında vücudun üst kısmı ve ezilmiş kafatası ortaya çıkarıldı. Kafatasının altına yastık şekilde bükülmüş sol el kemikleri de bulundu.

Bulunan Neandertal kemiklerinin erken analizleri, kemiklerin 70.000 yaşında olduğunu gösteriyor. Kalıntılardan yola çıkılarak henüz cinsiyet belirlenemedi. Ancak bulunan dişler orta yaşlı bir bireyin kemikleri olduğunu gösteriyor. Kemikler üzerindeki çalışmalar, Cambridge Üniversitesi’nde devam ediyor.

Mağarada daha önce bulunan Neandertal kalıntıları ve polen tortuları ile beraber yeni kazıda ortaya çıkarılan kalıntılar, mağaranın Neandertaller için bir toplanma alanı olduğunu gösterebilir. Kazıda çıkarılan iskelet parçalarının yanında bulunan bir kaya parçası, Neandertallerin ölülerini hep aynı noktaya gömdüğünü de gösteriyor olabilir. Bulunan kalıntıların yaşları belirlendikten sonra bu görüşler kesinleşebilir. Kalıntıları bulunan Neandertallerin ölümleri arasında binlerce yılı bulabilecek uzun zamanlar olabilir.

Mustafa Cihan Yılmaz - webtekno.com