Diocletianus Gaius Aurelius Valerius Diocletianus kimdir?

Diocletianus, Gaius Aurelius Valerius: MS 245-316.  MS 284-305 arasında Roma imparatoru.

Mali, idari ve askeri düzenlemeleriyle Bizans İmparator­luğunun temellerini atmış, Batı Roma İmparatorluğu’nun çöküşünü geciktir­miştir.

Dalmatia’da (Illiria) Diocles’te doğmuş, kendinden önceki imparatorlar gibi, ordunun içinden sivrilerek imparator olmuştur. Askerleri tarafından Nikomedia’da imparator ilan edilmiş, önceki imparator Numerianus’un kardeşi Carinus’u Balkanlar’da yenerek yerini sağlamlaştırmıştır.

Hükümdarlık döneminin büyük bir bölümünü Tuna bölgesinde ve doğuda geçirmiş, Roma’ya sa­dece bir kez gelmiştir.

Tetrarşi (dörtlü yönetim) modelini ilk kez MS 293’te o kurmuştur. MS 305’te Maksimianus ile birlikte imparatorluğu kendi isteğiy­le bıraktı (bu çekilme Roma imparatorluk tarihinde tek örnektir). Split’teki sarayına çekildi ve felsefeyle ilgilendi.

Tetrarşi modeline göre imparatorluğun başında iki augustus ve gelecekte au­gustus olmaları tasarlanan daha az yetkili iki de caesar bulunacaktı.

Pratikte İmparatoluk doğu ve batı olarak ikiye bölünmüştü; Maksimianus ve Constantius batıyı, Diocletianus ve Galerius ise doğuyu yönetiyorlardı.

Diocletia­nus başkent olarak kendine Nikomedia’yı seçti. Senatoya ve imparatora bağ­lı eyalet ayrımını ortadan kaldırıp hepsini imparatorun yönetimine verdi. Eya­letleri küçük parçalara bölme politikası yürüttü. Bunun sonucunda yüzyıl ön­ce elli kadar olan eyalet sayısı MS 3l4’te iki katına çıkmıştı.

Eyaletlerin bö­lünmesi nedeniyle eyaletlerin savunmasına ayrılan lejyonların sayısı da arttı­rıldı. Askeri gücü sivil otoriteden ayırmak için reforma girişti. Valileri sadece idari ve adli işlerle meşgul olacak şekilde yetkilendirdi. Bu düzenlemeler so­nucunda artan bürokrasi giderlerini kontrol altına almak ve enflasyonu dü­şürmek için vergi düzenlemeleri yaptı.

Halkı çok tanrılı inanca geri döndür­mek için çabaladı. Hıristiyanlara yönelik son ve en büyük katliam onun dö­neminde yapılmıştır.

Acımasız olmakla birlikte sertliği hiçbir zaman vahşete varmadı.

Oktay Akşit’e göre “tarihin Diocletianus’un karakteri ve başarıları hakkındaki hükmü tamamen lehindedir.”