Smintheus nedir?

Smintheus: Fareleri kovan tanrı olarak Apollon'a İlyada'da verilen bir ad ya da sıfattır.

Destanın başında Troas bölgesinde bulunup yeri bugüne dek saptanmamış olan Khryse kentinin rahibi
Khryses Agamemnon'un tutsağı olan kızı Khryseis'i geri istemek için Akhaların Troya önündeki ordugâhına gelir ve tanrı Apollon'a şöyle yakarır:

Ey Khryse'yi, kutsal Ki ila'yi koruyan, gümüş yaylı,

Tenedos'un güçlü kralı, Smintheus,

dinle beni, bir gün sana yaraşır bir tapınak yaptıysam

boğaların, keçilerin yağlı butlarını yaktıysam senin uğruna,

şu dileğimi tez elden yerine getiriver,

Gözyaşlarımm öcünü al Danaolardan, oklarınla.

Tanrı da rahibinin dileğini yerine getirir ve Akha ordusuna korkunç bir veba salar. Bunun üzerine Agamemnon rahibin kızını babasına geri göndermeye karar verir, bir gemiyle Khryse kentine yollarlar. Bu kentin yeri bugüne dek bilinmiyordu, Smintheus Apollon'un adı da, nitelikleri de doğru dürüst açıklanamıyordu.

Smintheus'un "fareleri kovan" tanrı olduğu sanılıyor, ama bu ek ad da gereğince açıklanamadığı gibi, İlyada'da bu kadar büyük bir tanrı olarak gösterilen Smintheus'un kim olduğu da kesinlikle bilinemiyordu.

Bu sözlük dizilmeye başladıktan sonra Smintheus Apollon'un tapınağının ve Khryse şehrinin yerinin bulunması Anadolu din tarihi ve mitolojide çığır açacak bir olay diye nitelenebilir. Çanakkale'nin güneyinde, Gülpınar bucağının hemen altında Bahçeleriçi denilen mevkide Smintheus Apollon tapınağı ortaya çıktı. Bugün Baba burnu diye denize uzanan bir çıkıntının hemen arkasında eski Khryse kentinin bulunduğu anlaşılmaktadır. Burada topraktan kalıntıları çıkarılmakta olan Apollon Smintheus tapınağı Hellenistik çağda başlanılıp Roma döneminde onarılan büyük bir yapı olarak karşımıza çıkıyor: Ölçüleri 24,30 m χ 43,52 metredir, önde 8, yanlarda 14'er sütun, dört tarafında 11 basamaklı kocaman bir tapınak. Tapınağın friz, heykel ve sütun kalıntıları çıkarılmış, Khryse'yi Troas İskenderiye'sine bağlayan bir köprünün izleri de bulunmuştur.

Smintheus Apollon'un kült merkezini ortaya çıkaran bu arkeolojik araştırma Çanakkale Müzesi tarafından yönetilerek Khryse'nin de yerini saptamaktadır. Arkeologların kanılarına göre Krhyse Lysimakhos'un yaptırdığı ve Büyük iskender'in adını taşıyan Alexandria Troas'a bağlı büyük bir din ve kült merkezidir.

Demek oluyor ki en eski çağlardan Homeros destanlarında tuttuğu yeri bu merkez tarihsel dönemlere kadar korumuştur. Sürdürülecek araştırmaların bizi Apollon Smintheus'u kişiliği üstüne de aydınlatacağına şüphe yoktur

Kaynak: Mitoloji sözlüğü - Azra Erhat