Guatemala'da ortaya çıkan arkeolojik buluntuların analizi, Orta Amerika yerli halklarının manyetizmayı bilinçli kullanabileceğine dair ipuçları veriyor. Bilimsel açıdan tartışmaya açık teori, 2 bin yıldan daha eski şişman göbekli Mezoamerikan heykellerde manyetizmalı taşların oranlı kullanılmış olmasına dayandırılıyor.

2000 yıldan daha eski zamanlarda, günümüzdeki Guatemala’da meçhul bir heykeltıraş bazı taşları inceledikten sonra, muhtemelen basit manyetometresinin algıladığı manyetit benzeri doğal manyetik materyalleri içeren  büyük kayalar seçti. Seçilen kayalara  yaklaşık 2 metre boyunda ve 10.000 kilogram ağırlığında şişman adam heykelleri yonttu.

Göbekli heykellerin işlevine dair bugüne dek çok fazla tahmin ortaya atıldı: ölü atalarıı veya bebeklerin temsilleri olabilecekleri, Şişman Tanrılar olabilecekleri, Mezoamerika mitolojisinde yer alan diğer doğaüstü varlıkları temsil ettikleri öne sürüldü. Ancak bu tahminleri bilimsel açıdan doğrulayabilmek mümkün olmadı.

Öte yandan1997 yılında, Mezoamerika’da ve Yeni Dünya’daki diğer yerlerde bulunan bazı heykel ve heykelciklerde hafif oranda manyetizma tespit edilmişti. Bazı arkeologlar, bu gözlemin sadece bir tesadüf olabileceğini savundular.

Şiş göbekli dev heykellerin antik Mezoamerika kültüründe ne ifade ettiği bilinmediği gibi, manyetik noktaların heykel yapma sürecinde bilinçli kullanılıp kullanılmadığı tartışmaya açık.

Fakat bazı bilimadamları Şiş Göbekli Mezoamerikan heykellerinde manyetizma özelliği olan taşların bilinçli kullanılmış olabileceğine dair bilimsel analizlere imza attılar. Yayınlanan araştırma, kısmen manyetizmalı kayaların gerçekten de antik heykeltıraşlar tarafından seçilerek kullanıldığını öne sürüyor.

Antik Mesoamerica'daki manyetizma bilgisi: Guatemala'nın Monte Alto kentidneki şişgöbekli heykellerinin hassas ölçümleri (Knowledge of magnetism in ancient Mesoamerica: Precision measurements of the potbelly sculptures from Monte Alto, Guatemala) başlıklı makale, Journal of Archaeological Science'ın (Arkeolojik Bilimler Dergisi)  Haziran 2019 tarihli sayısında, Roger R.Fu, Joseph L.Kirschvink, NicholasCarter, Oswaldo Chinchilla Mazariegos, GustavoChigna, GarimaGupta, Michael Grappoe imzalarıyla yayınlandı.

Araştırmacılar, 11 heykelin yapımı için kullanılan taşların manyetik özelliklerinin yüksek çözünürlükteki haritasını çıkartıklarını ve insan figürlerinin vücutlarındaki göbek, alın ve yanakları gibi belli bölgelerinde manyetik anomaliler gözlemlediklerini belirtiyorlar.

Yüksek miktarda demir minerali içeren volkanik bazalttan taşından yontulan heykellerdeki demir minerallerinin, yontu süreci öncesinde gerçekleşen yıldırım çarpması sonucu manyetize edildiği tahmin ediliyor.

Araştırmacılara göre; heykellerdeki manyetik noktalar, yontulurken tesadüfen dağılmamış, manyetik özellikler bilinçli olarak vücutların bazı bölgelerine yayılmış.  Antik heykeltıraşların bu noktaları tespit için manyetometre tarzı bir düzenek kullanarak filizler veya toz halindeki manyetik mineralleri kullanmış olabilecekleri tahmin ediliyor.

Ancak teoriyi savunanların izah edemediği bir nokta var: İnsan gözüyle seçilimi mümkün olmayan ve henüz o çağlarda bilimsel açıdan tanımlanmadığı varsayılan manyetik özelliklerin o zaman nasıl tespit edildiği gerçek bir muamma. Bu da teoriyi bilimsel açıdan yetersiz kılıyor ve tartışmaya açık bırakıyor.