Sardeis neresidir?

Sardeis: Manisa’nın Salihli ilçesinin Sartmahmut Köyü yakınında kurulmuş antik kent.

İzmir’e 78 km. uzaklıkta, Tmolos Dağı’nın kuzey eteklerinde, Hermos Vadisi’nde yer alır.

Kentte Neolitik ve Tunç Çağına ait kalıntılara rastlanmış ancak Miken Dönemine (MÖ 1400-1100) ait kalıntı çok az ele geçmiştir.

Doğu Akdeniz’deki pek çok yeri etkileyen Deniz Kavimleri Göçleri’nden sonra yıkılan kenti MÖ 680’de Gyges ele geçirdi. Böylece 22 kuşak kenti yöneten Heraklid hanedanını yıktı, yerine Mermnad hanedanını kurmuş oldu.

Heredotos’un aktardığına göre; Delphoi kahini bu hanedanın beş kuşak süreceğini öngörmüştü (gerçekten de öyle oldu). Böylece Lidya Krallığının başkenti olan kent gittikçe gelişti ve Kroisos zamanında Önasya’nın önde gelen metropolis’lerinden biri oldu.

Bu dönemdeki nüfusu 30 bin olarak tahmin edilen kentin zenginliği Yunanlıların dillerinden düşmüyordu.

Tarihteki ilk sikkenin bu dönemde Sardeis’te basıldığı kabul edilir.

MÖ 547’de Pers kralı Kyros II, Kroisos’u iki haftalık kuşatmanın ardından yenerek kenti ele geçirdi ve satraplık merkezi yaptı.

Ionia Ayaklanması sırasında yakıldı. Pers kralı Kserkses Yunanistan seferi öncesinde ordularını burada toplamıştır.

MÖ 404’te Kyros(genç)’un Pers kralı olabilmek amacıyla topladığı ordu Sardeis’ten yola çıkmıştır.

MÖ 334’de Büyük İskender’in eline geçti. İskender eski Lidya yasalarını ve adetlerini tekrar yürürlüğe koydu. Onun ölümünden sonra Seleukosların eline geçti. Seleukosların başkentlerinden biri yapılan kent, bu dönemde artık tamamen Yunan kültür özellikleri taşıyordu. Daha eski bir Kybele tapınağının yerine yapılan büyük ölçekli Artemis Tapınağı ve tiyatro bu dönemde inşa edildi.

Magnesia Savaşı’ndan sonra (MÖ 189) Pergamon Krallığının, MÖ 133’de ise Roma Cumhuriyetinin hakimiyetine girdi. MS 17’deki depremden zarar gördü, Roma imparatorluk bütçesinden sağlanan katkı ile yenilendi.

Roma imparatorları Hadrianus ve Marcus Aurelius tarafından ziyaret edilen Sardeis en geniş sınırlarına MS 4. yüzyılda ulaştı.

Bizans Döneminde de psikoposluk merkezi olarak önemini korudu.

MS 6l6’da Sasaniler tarafından, MS 1401’de Timur İmparatorluğunun kurucusu Timurlenk tarafından yağmalandı ve önemini yitirdi.

Anadolu’daki en yüksek tümülüs olan kral Alyattes’in 65 metrelik mezar tepesi Sardeis yakınlarındadır. Bu tümülüs Heredotos’a göre Mısır ve Babil’dekilerin dışında dünyada görülebilecek en büyük yapıdır.

Önasya kentleri ile Anadolu arasındaki ticaretin ana rotalarından biri olan Kral Yolu’nun batıdaki son durağı Sardeis idi.

Asya eyaletinin ilk Yedi Kilisesinden biri de bu kenttedir.

Antik çağda sularında altın tozu bulunduğuna inanılan Paktalos Çayı Sardeis yakınlarından geçerdi.

Sardeis’te ilk kazı 1854’te yapılmıştır.