Artemis Tapınağı’ndaki orijinal eserin I. yüzyılda yapılmış kopyası olan dünyaca ünlü Efes Artemis heykeli 61 yıl önce bugün bulundu.

18 Eylül 1956'da Franz Miltner başkanlığındaki arkeoloji kazılarında Efes Prytaneionu'nun (Belediye binası) önünde bulunan ünlü Efes Artemis'i şu anda Efes Müzesi'nin en değerli eseri

EFES ARKEOLOJİ KAZILARININ TARİHİ

Efes antik kentinde 1893 yılında Viyana Üniversitesi Klasik Arkeoloji bölümü öğretim üyesi Ordinaryus Prof.Dr. Otto Bendrof’un başlattığı kazılar için Avusturya Arkeoloji Enstitüsü kuruldu ve zaman zaman kesintiye uğrasa da kazılar 2016 yılına kadar yürütüldü.  1909-1910, 1914-1925 ve 1936-1953 yılları arasında ve 2016 yılından günümüze olmak üzere kazılara 4 kez ara verildi.

Efes harabelerinin 17.–19. yüzyıllarda gezi notlarında yer almasından itibaren Londra’daki British Museum, Efes’te arkeolojik araştırmalara başlamıştır. Mimar John Turtle Wood görevlendirilerek 1863–1874 yılları arasında özellikle Artemision’un bulunması amacına yönelik kazıları yürütmüştür: 1869 yılının yılbaşında Wood yaklaşık 7 m. derinlikte tapınağın mermer kaplamalarına rastlamıştır. Ne var ki umulan buluntularla karşılaşılmayınca 1874’te kazılara ara verilmiş, 1904/05 yıllarında David G. Hogarth başkanlığında Ephesos’taki İngiliz araştırmaları son bulmuştur.

Efes, Viyana Üniversitesi’nde Klasik Arkeoloji Profesörü ve Avusturya Arkeoloji Enstitüsü’nün ilk başkanı olan Otto Benndorf sayesinde Avusturya biliminin araştırma alanı haline gelmiştir; kendisinin bu insiyatifi hem Türkler hem de Almanlarca desteklenmiştir. İlk çalışmaların başlatılmasını ise Nisan 1895’te müteşebbis Karl Mautner Ritter von Markhof’un yaptığı bağış sağlamıştır. İlk kazı yıllarına ait buluntuların bir kısmı Viyana’ya getirilmiş, günümüzde Kunsthistorisches Museum’un Ephesos-Museum bölümünde sergilenmektedir. 1906’dan bu yana tüm buluntular bulundukları ülke olan Türkiye’de kalmakta ve Selçuk’taki Ephesos Müzesi’nde teşhir edilmektedir.

1898’den beri evsahibi ülkenin yıllık olarak çıkardığı kazı izniyle şehrin topografik, tarihi ve mimari araştırması Avusturya Arkeoloji Enstitüsü’nün hedefi haline gelmiştir. Kazılara ara verildiği yıllar 1909/10, 1914–1925 ve 1936–1953 yıllarıdır.

İlk kazı başkanları Otto Benndorf ve Rudolf Heberdey araştırmalarını limanla agora arasında kalan kısımla Artemision’a odaklamışlardır. 1926’dan sonra Josef Keil ise büyük gymnasionlar, Yedi Uyurlar Mezarlığı ile Aziz Yuhanna (St. Jean) Bazilikasının kazılarını başlatmıştır.

Franz Miltner’in başkanlığında 1954 yılında başlatılan yeni kazılarda ise Kuretler Caddesi civarıyla Bizans şehrinde büyük çaplı kazıların yanısıra Hadrianus Tapınağı ile Aziz Yuhanna Bazilikası gibi bazı anıtlar ilk kez yeniden ayağa kaldırılmıştır.

Fritz Eichler’in başkanlığında 1960 yılında yeni bir kazı ekibi oluşturularak Yamaç Evler civarıyla Artemision’da uzun vaadeli projelere başlanması sağlanmıştır.

1969’dan itibaren onun halefi Hermann Vetters Yamaç Evler 1 ve 2’de araştırmaları sürdürmüştür; başkanlığı sırasında Celsus Kütüphanesi de yeniden ayağa kaldırılmıştır. Gerhard Langmann ile Stefan Karweise’nin başkanlığında ise tarihsel topografya konusundaki araştırmalar derinleştirilerek Agora, Artemision, Tiyatro, Aziz Meryem Kilisesi ile Stadion civarında kazılara devam edilmiştir. 1998’den sonra araştırmaları Friedrich Krinzinger yürüttü. Kazıların son başkanı ise Doç. Dr. Sabine Ladstatteroldu.

Türkiye ile Avusturya arasındaki gerginlik nedeniyle 3 Eylül 2016 yılında kazılar bir kez daha durduruldu.

Avusturya ekibinin yamaç evleri, Efes içerisindeki Meryem Ana Kilisesi ve Efes üst kapı yakınında yürüttüğü kazı alanlarına giden Selçuk Efes Müzesi Müdürü Cengiz Topal ve bakanlık görevlileri de kararı tebliğ ederek kazıları ekipten aldı.

Kazı ekibinden Doç. Dr. Sabine Ladstatter ve Türkiyeli yetkililer açıklama yapmazken, ekibe kazı izninin geri verilmesinin iki ülke arasındaki ilişkilere bağlı olduğu belirtildi.