İstanbul Çağlayanda bulunan Hisart Canlı Tarih Müzesi, klasik müzecilik anlayışının ötesine geçen diorama ve canlandırmalarıyla Türkiye’nin çok katmanlı tarihini görünür kılmayı amaçlıyor. Kurucusu Nejat Çuhadaroğlu’nun kişisel koleksiyonculuk serüveninden doğan müze, Bizans’tan Osmanlı’ya, dünya savaşlarından Kurtuluş Savaşı’na uzanan geniş bir zaman dilimini özgün anlatım diliyle ele alarak tarih bilincine güncel bir katkı sunuyor.

Canlı Tarihle Kurulan Bir Müze Deneyimi
Hisart Canlı Tarih Müzesi, 2014 yılında koleksiyoner ve sanayici Nejat Çuhadaroğlu tarafından kuruldu. Müze, Doğu Roma (Bizans), Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden başlayarak I. Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı ve II. Dünya Savaşı’na kadar uzanan geniş bir tarihsel kesiti kapsayan eserleriyle dikkat çekiyor. Sergileme anlayışında, yalnızca vitrinlere yerleştirilen objeler değil; dioramalar, manken canlandırmaları ve sahneleme teknikleriyle tarihsel bağlamın yeniden kurulması hedefleniyor. Bu yönüyle Hisart, ziyaretçiyi pasif izleyici konumundan çıkararak tarihsel olayların “içine çeken” bir müze modeli sunuyor.

Koleksiyonerlikten Kurumsal Hafızaya
Nejat Çuhadaroğlu, müzenin ortaya çıkışını çocukluk yıllarına uzanan bir merakla açıklıyor. Resim ve maketle başlayan ilgisinin zamanla diorama sanatına ve koleksiyonerliğe evrildiğini belirten Çuhadaroğlu, Türkiye’de bu sanatın erken temsilcilerinden biri olduğunu vurguluyor. Müze koleksiyonunda orijinal tarihi eserlerin yanı sıra 500’ü aşkın manken yer alıyor. Bu mankenler, yalnızca askerî sahneleri değil, gündelik hayatı, yokluk koşullarını ve savaş dışındaki toplumsal gerçekliği de yansıtacak biçimde kurgulanıyor. Çuhadaroğlu’na göre Türkiye, tarihsel ve kültürel açıdan “dünyanın merkezi” sayılabilecek bir coğrafyada yer alıyor; ancak bu zenginliğin yeterince bilinmemesi önemli bir sorun olarak öne çıkıyor.

Gezici Sergiler ve Kamusal Etki
Hisart Canlı Tarih Müzesi, yalnızca sabit bir sergi alanı olmanın ötesine geçerek Türkiye genelinde gezici sergiler de düzenliyor. Cumhurbaşkanlığı Külliyesi, Atatürk Kültür Merkezi, Haliç Kongre Merkezi ve Atlas Sineması gibi mekânlarda açılan sergiler, müzenin kamusal erişimini genişletmiş durumda. 2025 Türkiye Kültür Yolu Festivali kapsamında Samsun ve Trabzon’da “Milli Mücadele”, Erzurum’da “Kadın Kahramanlar” ve Gaziantep’te “Diriliş’ten Kurtuluş’a Çanakkale ve İstiklal Harbi” başlıklı sergiler düzenlendi. Bugüne kadar 20 sergi doğrudan müze koleksiyonlarıyla hazırlanırken, farklı projelere de eser desteği sağlandı; ayrıca müze bünyesinde bir sempozyum gerçekleştirildi.

Dioramalarla Tarihi Anlamak
Müze Müdürü Ömer Çalşimşek, Hisart’ın temel amacını “unutulan tarihi hatırlatmak” olarak tanımlıyor. Çalşimşek’e göre özellikle Kurtuluş Savaşı gibi yokluk koşullarında yürütülen dönemleri anlamak, yalnızca metinlerle mümkün değil. Dioramalar, ziyaretçilerin o dönemin maddi imkânsızlıklarını, kullanılan araç-gereçleri ve yaşanan zorlukları somut biçimde kavramasına olanak tanıyor. Yakın dönem tarihine ait sahneler, mevcut fotoğraflar temel alınarak tasarlanırken; görsel kaydı bulunmayan erken dönemler, arşiv belgeleri ve arkeolojik veriler ışığında kurgulanıyor. Bu yaklaşım, özellikle çocuklar ve gençler için daha akılda kalıcı bir öğrenme deneyimi sunuyor.

Kültürel Diplomasi ve Uluslararası Hedefler
Hisart Canlı Tarih Müzesi, 2026 yılı itibarıyla uluslararası projelere odaklanmayı planlıyor. Kültürel diplomasi kapsamında Orta Doğu, Türk Cumhuriyetleri ve Avrupa’yı kapsayan gezici bir sergi turnesi hazırlanıyor. Proje çerçevesinde ABD’de iki sergi açılması da gündemde. Müze yönetimi, hızla tüketilen ve unutulan bir çağda tarihsel hafızanın canlı tutulmasının ancak bu tür yenilikçi ve kapsayıcı girişimlerle mümkün olabileceği görüşünde birleşiyor. Hisart, bu vizyonuyla Türkiye’nin kültürel mirasını hem ulusal hem de küresel ölçekte görünür kılmayı amaçlıyor.

Asya Setinay Karagül aa