Haftanın tarihine bakış 38

Yılın 38. haftasının önemli olayları;

1. Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün isteğiyle "Türk Dili Tetkik Cemiyeti" adıyla 12 Temmuz 1932'de kurulan ve daha sonra "Türk Dil Kurumu" ismini alan cemiyet, "Birinci Türk Dil Kurultayı"nı 26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihlerinde yaptı.

Yaşamı boyunca Türk diline önem veren Atatürk, daha Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulmadan görüşlerini çeşitli zeminlerde dile getirdi.

Atatürk, 2 Eylül 1930'da Prof. Sadri Maksudi (Arsal) Bey'in "Türk Dili İçin" adlı kitabına "Milli his ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin milli ve zengin olması, milli hissin gelişmesinde başlıca etkendir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir, yeter ki bu dil şuurla işlensin. Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır." diye yazmıştı.

2 Temmuz 1932'de başlayan ve 11 Temmuz'da sona eren "Birinci Türk Tarih Kongresi"nin ertesi günü, Çankaya'da dilcilerin de katıldığı toplantı sonunda Atatürk, "Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun." talimatını verdi.

Cemiyet aynı gün 12 Temmuz 1932'de kuruldu. Cemiyetin kurucuları, hepsi milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları Samih Rifat (Başkan), Ruşen Eşref (Ünaydın), Celal Sahir (Erozan) ve Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) beyler oldu. Amacı, "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek." diye belirlenen Cemiyet, 26 Eylül-5 Ekim 1932'de Dolmabahçe Sarayı'nda Birinci Türk Dili Kurultayı'nı topladı.

Bu ilk kurultayın açılışı, 27 Eylül 1932 tarihli "Vakit" gazetesinde şöyle yer aldı:

"Saat 14.00... Herkes yerinde idi. Biraz sonra Türk'ün büyük mürşidi Gazi hazretleri, yanlarında Büyük Millet Meclisi Reisi Kazım Paşa, Maarif Vekili Reşit Galip Bey, Fethi Bey, Ordu müfettişlerinden Fahrettin, Ali Sait paşalar, kumandanlardan Şükrü Naili, Salih paşalar olduğu halde salona dahil oldular. Bu esnada şehir bandosu, İstiklal Marşı'nı terennüm etmeye başladı."

Dilcilerin yanı sıra yazarların, her meslekten aydınların, halk temsilcilerinin katıldığı kurultayda çalışma kolları kuruldu.

Ahmet Cevat (Emre) "Sözlük-Terim Kolu" başkanlığına, Ragıp Hulusi (Özden) "Derleme Kolu" başkanlığına, Hasan Ali (Yücel) "Lenguistik-Filoloji Kolu" başkanlığına, İbrahim Naci (Dilmen) "Yayın Kolu" başkanlığına getirildi.

Cemiyet, 1934'te yapılan kurultayda "Türk Dili Araştırma Kurumu" adını aldı, 1936'daki kurultayda ise adı, bugünkü "Türk Dil Kurumu" (TDK) olarak değiştirildi.

Atatürk, ölümünden kısa süre önce yazdığı vasiyetname ile mal varlığını TDK ile Türk Tarih Kurumuna (TTK) bıraktı. TDK ve TTK, 1982 Anayasası ile oluşturulan "Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu"na bağlandı.

 

2. Türk sanat müziği sanatçısı "Sanat Güneşi" Zeki Müren, 24 Eylül 1996'da TRT İzmir Stüdyosu'nda katıldığı program sırasında geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetti

 

3. Türk halk müziği bestecisi, söz yazarı ve yorumcu Neşet Ertaş, 25 Eylül 2012'de İzmir'de tedavi gördüğü hastanede 74 yaşında vefat etti


Benzer Haberler & Reklamlar