İznik Gölü’nde suların çekilmesiyle ortaya çıkan bazilikada, çevre düzenlemesi ve sergileme çalışmaları da devam ediyor. “Kutsal Pederler Kilisesi” olarak tanımlanan yapı, inanç turizmi açısından uluslararası önem taşıyor.

İnanç Tarihinin Kalbi Yeniden Atıyor

Bursa’nın İznik ilçesinde, göl kıyısında yer alan ve Hristiyanlık tarihinde büyük öneme sahip olan bazilika, Papa 14. Leo’nun ziyareti için hazırlıklarını sürdürüyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle, Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü adına Prof. Dr. Mustafa Şahin başkanlığında yürütülen kazı ve restorasyon çalışmaları, Bursa Büyükşehir Belediyesi desteğiyle 2015 yılından bu yana devam ediyor.

İznik Gölü’nün 20 metre açığında, 1,5-2 metre derinlikte yer alan bazilika, 2014 yılında su altı arkeolojik araştırmalar sırasında keşfedilmişti. 20 metreye 40 metre ölçülerindeki, yaklaşık 800 metrekare büyüklüğündeki yapı, İznik’in bilinen en büyük kilisesi olma özelliğini taşıyor.

Prof. Dr. Mustafa Şahin

Kutsal Pederler Kilisesi Hipotezi Güçleniyor
Prof. Dr. Şahin ve ekibi, bugüne dek elde edilen arkeolojik verileri, yazılı kaynaklarla birlikte değerlendirerek, bu yapının yüzyıllardır varlığı bilinen ancak yeri tespit edilemeyen Kutsal Pederler Kilisesi olduğunu öne sürdü.

Bu hipotez, Hristiyan dünyasında giderek kabul görür hale geldi. Yazılı belgelerde, 325 yılında gerçekleştirilen Birinci İznik Konsili’nin küçük bir kilisede yapıldığı belirtiliyor. Şahin’in ekibi, yaptıkları araştırmalar sonucunda, söz konusu toplantının bu bazilikanın erken evresi olan küçük kilisede gerçekleştiğini tespit etti.

Kilise, 358 depreminde yıkılmış, 380 yılından sonra yeniden inşa edilerek ikinci evresinde bugünkü görünümünü kazanmış. Ön kullanım evresinde Aziz Neophytos adına inşa edilen bu küçük kilisenin, daha sonra “Kutsal Pederler”e adandığı düşünülüyor. Bu yönüyle yapı, hem teolojik hem de tarihsel anlamda Hristiyanlığın erken dönemine ışık tutuyor.

Papa’nın Ziyareti Öncesi Arkeolojik Hazırlık
Katoliklerin ruhani lideri Papa 14. Leo, Birinci Konsil’in 1700. yılı dolayısıyla 28-30 Kasım tarihlerinde İznik’i ziyaret edecek. Bu ziyaret, Vatikan’ın uzun yıllar sonra Türkiye’ye yapacağı en sembolik ziyaretlerden biri olarak değerlendiriliyor.

Kazı Başkanı Şahin, “Kasım ayı sonu bizim için çok önemli bir tarih. Alan ve çevre düzenlemesiyle sergiye yönelik çalışmalarımızı bu ziyarete kadar tamamlayacağız,” diyerek sürecin hassasiyetine dikkat çekti.

Bu yıl 60 kişilik bir ekip —arkeologlar, restoratörler, antropologlar ve sanat tarihçilerinden oluşan multidisipliner bir kadro— alanda yoğun bir sezon yürütüyor.

Çalışmalar, yalnızca yapının fiziksel restorasyonunu değil, aynı zamanda inanç turizmi açısından sergilenebilir hale getirilmesini de kapsıyor.

Mezarlar, Kutsal Alan ve Yeni Sergileme Teknikleri
2025 sezonunda, kilisenin güney nefinde ve apsisin kuzeydoğusunda yürütülen kazılarda 37 mezar ortaya çıkarıldı.

Bazılarında deformasyonlar, kırıklar ve birden fazla bireye ait iskeletlerin bir arada bulunması, farklı defin geleneklerine işaret ediyor. Din uğruna ölenlerin kilise içine veya çevresine gömülmesi geleneğiyle bağlantılı bu bulgular, erken Hristiyan toplumlarının ölüm anlayışını yansıtıyor.

Mezarlar, Cappucino veya semerdam tekniğiyle yapılmış, kiremit plakaların destekli biçimde birleştirilmesiyle oluşturulmuş.

Tahrip olan kiremitler titizlikle onarıldı; iskeletler yerinden alınmadan belgelenip fotoğraflandıktan sonra tekrar orijinal konumlarına defnedildi.

Şahin, “Mezarları eski haline getirip sergilenebilecek hale getirdik. Artık alan yalnızca bir kazı alanı değil, aynı zamanda açık hava müzesi işlevi görecek,” dedi.

Papa’nın burada dua etmesinin, alanın hac merkezi statüsü kazanmasına yol açabileceğini belirten Şahin, “Bu kilisenin varlığı tek başına bir inanç sembolüdür. Hristiyanlar için kutsal alan, kutsal obje ve kutsal mekân birleşimi, İznik’i yeniden kutsal bir destinasyon haline getirebilir,” değerlendirmesinde bulundu.

Büşra Nur Yılmaz aa