UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan Bitlis’in Ahlat ilçesindeki Selçuklu Meydan Mezarlığı’nda yürütülen kazı ve restorasyon çalışmalarıyla mezar sayısı 10 bin 500’e ulaştı. Van YYÜ ekibinin yürüttüğü çalışmalar kapsamında 3 bin 400 metrekarelik alanda yüzey temizliği, restorasyon ve epigrafik çözümlemeler yapıldı. Ortaya çıkarılan 500 yeni mezar, Anadolu’nun göç tarihine dair değerli veriler sunarken, mezar taşları dijital ortamlara aktarılarak bilimsel yayınlara dönüştürülüyor.

UNESCO Listesindeki Dev Mezarlıkta Sistematik Çalışma
Bitlis’in Ahlat ilçesinde 210 dönümlük bir alan üzerine kurulu Selçuklu Meydan Mezarlığı, Türk-İslam medeniyetinin en büyük mezarlık alanı olarak biliniyor. Kültür ve Turizm Bakanlığının izin ve destekleriyle yürütülen çalışmalar, 2018 yılından beri düzenli olarak devam ediyor. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kulaz başkanlığındaki ekip, kazı ve restorasyon faaliyetlerinin yanı sıra çevre düzenleme ve dijital belgeleme çalışmaları da gerçekleştiriyor.
Bu yıl 3 bin 400 metrekarelik alanda gerçekleştirilen çalışmalar kapsamında yüzey temizliği, seviye indirme, blokaj, restorasyon, liken temizliği, birleştirme ve yapıştırma işlemleri tamamlandı. Bu süreçte 310 mezar taşı restore edildi, toprak altında kalan 28’i çocuk olmak üzere 63 yeni mezar gün yüzüne çıkarıldı. Son üç yılda toplam 500 yeni mezarın belgelenmesiyle, alandaki mezar sayısı 10 bin 500’e ulaştı.

Restorasyon ve Koruma Öncelikli Çalışmalar
Dr. Mehmet Kulaz, alandaki en önemli hedeflerinin mezar taşlarını özgün hallerine kavuşturmak ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak olduğunu belirtiyor. Toprak altında bulunan mezar taşları dikkatli kazılarla gün yüzüne çıkarılıyor, bozulmuş olanların blokajı yapılıyor ve kırık parçalar yapıştırma ve birleştirme teknikleriyle onarılıyor.

Kulaz, “Burası çok büyük bir alan ve ciddi iş gücü gerektiriyor. Hedefimiz, üç-dört yıl içerisinde mezarlığın tamamına müdahale ederek bütün yönleriyle turizme kazandırmak” ifadelerini kullanıyor. Bu çalışmalar sayesinde hem tarihsel bir hafıza korunuyor hem de Anadolu’nun orta çağ sosyo-kültürel yapısı hakkında bilgi sağlayacak önemli bir miras geleceğe taşınıyor.

Epigrafik Çözümlemelerle Göç Tarihi Ortaya Çıkıyor
Kazı ve temizlik çalışmalarıyla gün yüzüne çıkarılan mezar taşlarının kitabeleri epigrafik yöntemlerle çözümleniyor. Bugüne kadar 1300’den fazla mezar taşı kayıt altına alındı ve dijital ortama aktarılıp bilimsel yayınlara dönüştürüldü.

Kulaz, bu yıl özellikle göç olgusu üzerine yoğunlaştıklarını belirtiyor: “Mezar taşlarında Orta Asya, Avrupa ve Anadolu’nun farklı bölgelerinden Ahlat’a gelen insanların izlerini görüyoruz. Bu durum, Orta Çağ’da Ahlat’ın bir kavşak noktası olduğunu, çok kültürlü ve hareketli bir nüfusa sahip bulunduğunu kanıtlıyor.” Kazı ekibi bu verileri kitaplaştırarak bilim dünyasına kazandırmayı hedefliyor.

Tarih, Sanat ve Turizm İçin Önemli Potansiyel
Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı’nda yürütülen çalışmalar yalnızca bilimsel veriler sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda kültürel mirasın turizme kazandırılmasına da katkı sunuyor. Epigrafik analizler, taş işçiliğinin üslup özelliklerini, dönemin sosyal ve dini hayatını aydınlatırken, restorasyon projeleri alanın ziyaret edilebilirliğini artırıyor.

Uzmanlar, çalışmalar tamamlandığında mezarlığın yalnızca bir arkeolojik alan değil, aynı zamanda ziyaretçilerin tarih ve sanatla buluşabileceği bir açık hava müzesi niteliği kazanacağını belirtiyor. Böylece Ahlat, Türk-İslam medeniyeti mirasının uluslararası ölçekte tanıtıldığı bir kültür rotasının merkezi haline gelecek.

Şener Toktaş - aa