Senegal’de 1944’te Fransız ordusu tarafından gerçekleştirilen Thiaroye Katliamı, 81 yıl sonra hem ulusal hem Afrika kıtasının kolektif hafızasında yeniden ele alınıyor. Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye’nin öncülüğünde düzenlenen anma töreni, tarihsel hakikatin ortaya çıkarılması ve sömürge dönemi suçlarının belgelenmesi amacıyla yeni araştırma, arşiv ve arkeolojik kazı girişimlerine yön veriyor.

Thiaroye’un Kıtasal Hafızadaki Yeri: Tarihle Yüzleşmenin Sembolü
Senegal’in başkenti Dakar’ın Thiaroye banliyösünde, 1944 yılında Fransız ordusunun “Senegalli Nişancılar” olarak bilinen Afrikalı askerleri kurşuna dizmesiyle gerçekleşen Thiaroye Katliamı, hem Senegal’in hem Afrika’nın ortak tarihsel travmaları arasında yer alıyor.

Katliamın 81. yıl dönümünde düzenlenen resmi anma töreni, Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye’nin ev sahipliğinde gerçekleşti. Törene Başbakan Ousmane Sonko, Meclis Başkanı El Malick Ndiaye, Gambiya Cumhurbaşkanı Adama Barrow, Fildişi Sahili Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tiemoko Meyliet Kone ve birçok Afrika ülkesinden temsilci katıldı. Ailelerin, diplomatik misyonların ve akademisyenlerin yoğun ilgisi, Thiaroye’un kıtasal bir hafıza mekânı haline geldiğini bir kez daha gösterdi.

Hakikatin Peşinde: Tarihsel Araştırmalar ve Belgeleme Çağrısı
Anma Komitesi Başkanı tarihçi Mamadou Diouf, Thiaroye’un Afrika toplumlarının hafızasında “canlı bir yara” olduğunu vurgulayarak sömürge döneminin karanlık sayfalarının aydınlatılması için bilimsel araştırmaların yoğunlaştırılması çağrısında bulundu.

Diouf’un “Bizi ayakta tutan temel ilke hakikatin peşinde gitmektir” sözleri, hem akademik çevrelerde hem siyasal düzlemde koloniyal suçların belgelenmesi yönünde artan kararlılığı özetliyor. Thiaroye, bu anlamda yalnızca bir tarihsel olay değil; Afrika’nın sömürge sonrası hafıza politikalarında merkezi bir referans noktası.

Senegal hükümetinin daha önce hazırlattığı 301 sayfalık raporda katliamın “önceden planlanmış ve koordineli” bir eylem olduğunun ortaya konması, resmi söylemde de önemli bir kırılmaya işaret ediyor. Bu rapor, arşiv araştırmaları, sözlü tarih çalışmaları ve arkeolojik incelemelerle desteklenerek yeni bir araştırma döneminin kapısını aralıyor.

Resmi Sorumluluk ve Yeni Adımlar: Arkeoloji, Arşiv ve Eğitim
Cumhurbaşkanı Faye, yaptığı konuşmada Thiaroye Katliamı’nın “yalnızca Senegal’in değil, Afrika’nın ruhuna yönelmiş bir saldırı” olduğunu belirterek hakikat arayışının politik ve ahlaki bir sorumluluk taşıdığını ifade etti.
Faye, katliamın gerçekleştiği bölgede arkeolojik kazı yapılması için talimat verdiğini, Fransa’nın da bu süreçte teknik destek sunmayı teklif ettiğini açıkladı. Bu girişim, yalnızca bedensel kalıntıların tespiti değil, olayın maddi kanıtlarının sistematik biçimde belgelenmesi açısından da kritik bir önem taşıyor.

Ayrıca hükümet, Thiaroye’un tarihine ulusal müfredatta daha geniş yer verilmesi gerektiğini vurguluyor. Faye’nin ifadesiyle, “Çocuklarımız burada yaşananların tamamını öğrenmeli.” Bu yaklaşım, hafızanın yalnızca matem törenleriyle değil, kurumsal eğitim politikalarıyla da sürdürülebilir kılınması gerektiğine işaret ediyor.

Karanlıkta Kalan Ayrıntıları Aydınlatmak: Senegal’in Adalet Arayışı
Senegal, Thiaroye Katliamı’nın tüm yönleriyle aydınlatılması konusunda kararlı bir tutum sergiliyor. Fransız arşivlerinde olay, “ayaklanma bastırılması” olarak tanımlansa da Senegal, bu yaklaşımı “koloniyal manipülasyon” olarak değerlendiriyor.

Fransız belgelerinde ölü sayısı 30–70 arasında verilirken, tarihçi Armelle Mabon öldürülen asker sayısının 400 olduğunu belirtiyor. Bu çelişkiler, yeni araştırmaların gerekliliğini güçlendiriyor. Katliamda hayatını kaybeden askerlerin toplu çukurlara gömülmüş olması, arkeolojik kazıların önemini daha da artırıyor.
Senegal, hem resmi özür talep ediyor hem de arşivler ve kazılar yoluyla olayın her detayını bilimsel olarak ortaya koymayı hedefliyor. Bu çaba, yalnızca ulusal bir adalet arayışı değil; Afrika’nın sömürge sonrası hafıza politikaları açısından da model teşkil ediyor.

Fatma Esma Arslan Özdel aa