Rusya’nın güneyindeki Taman Yarımadası’nda yer alan antik Yunan şehri Phanagoria’da gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalarda, alanda klasik bir tiyatroya dair ilk fiziksel kanıtlar bulundu. MÖ 2. yüzyıla tarihlenen bir tiyatro maskesi parçası, antik sahne sanatlarının izini sürmek açısından bölge için önemli bir keşif niteliği taşıyor.

Taman Yarımadası’nda Önemli Arkeolojik Keşif

Rusya’nın güneyindeki Taman Yarımadası’nda yer alan antik Yunan şehri Phanagoria, bu yıl dikkat çekici bir arkeolojik keşfe sahne oldu. Oleg Deripaska’nın Volnoe Delo Vakfı’nın desteğiyle yürütülen kazılar sırasında, klasik dönem tiyatrosuna ait ilk fiziksel kanıt olarak değerlendirilen bir tiyatro maskesi parçası gün yüzüne çıkarıldı. Keşfedilen maske, antik Yunan komedilerinin tanınmış figürlerinden biri olan satiri tasvir ediyor.

MÖ 2. Yüzyıla Tarihlenen Satir Maskesi

Bulunan maskenin MÖ 2. yüzyıla tarihlendiği bildirildi. Parça, satirin yüzünün sağ tarafını içeriyor: belirgin bir kulak, elmacık kemikleri, oyuk göz bebeği ve yoğun bir sakal dikkat çekiyor. Göz çevresinde mavi kontur ve sakal ile bıyıkta kızıl tonlarının kullanılmış olması, maskenin Yeni Komedi türüne ait olabileceğine işaret ediyor. Kulağın arkasındaki bir delik ise maskeyi oyuncunun başına sabitleyen kayışın bir zamanlar bu noktadan geçtiğini gösteriyor.

Yaklaşık 30 cm uzunluğunda olan maske, göz ve ağız için geniş açıklıklar içeriyor ve bu yönüyle sahnede kullanımına yönelik işlevselliği net biçimde ortaya koyuyor.

Tiyatro Kültürüne ve Ritüellere Işık Tutuyor

Phanagoria’daki bu bulgu, oyuncuların antik tiyatroda duyguları ve karakterleri iletmekte maske kullanımına dair güçlü bir örnek sunuyor. Renkler ve yüz ifadeleri, seyircilerin karakteri ilk bakışta tanımasını kolaylaştırıyordu. Satir figürünün betimlendiği bu maske, dönemin komedilerinde sıkça karşılaşılan mitolojik ögelere dair de bilgi veriyor.

Keşif alanında daha önce yapılan kazılarda iki satir figürü ve bir komik aktöre ait küçük boyutlu, en fazla 10 cm yüksekliğinde maskeler bulunmuştu. Bu minyatür maskelerin ritüel amaçlı olarak kutsal alanlara bırakıldığı ve çeşitli dileklerin gerçekleşmesi için adak niyetine sunulduğu biliniyor.

Tiyatro Yapısının Yeri Belirlenmeye Çalışılıyor

Kazı ekibinin lideri Vladimir Kuznetsov’a göre, bu maske parçası Phanagoria'da bir tiyatro yapısının varlığına güçlü kanıt sunuyor. Kuznetsov, bu yapının denize ve modern Kerç’e bakan bir tepede, yani antik Boğaziçi Krallığı başkenti Panticapaeum’a yakın bir noktada yer aldığını düşündüklerini belirtiyor.

Bu bulgu, bölgedeki tiyatro faaliyetlerine dair klasik metinlerde yer alan bilgilerle de örtüşüyor. MÖ 4. yüzyılda yazılmış olan metinlerde, Boğaziçi tiyatrolarında gerçekleştirilen müzikli gösterilere dair anlatılara rastlanıyor. Bu bağlamda, yeni keşfedilen maskenin Phanagoria’da düzenli tiyatro etkinliklerinin yapıldığına dair fiziksel bir iz sunduğu değerlendiriliyor.

Phanagoria’da Dionysos Kültüyle İlişkili Buluntular

T

iyatro maskeleri aynı zamanda şarap tanrısı Dionysos’un kültüyle de doğrudan ilişkilendiriliyor. Kazı ekibi, bu tür maskelerin yalnızca sahne kullanımına değil, aynı zamanda Dionysos gizemleri gibi dini törenlerde dönüşüm ve kimlik değişimi sembolü olarak kullanıldığını belirtiyor.

Phanagoria'da Dionysos kültünün özellikle VI. Mithridates Eupator döneminde geliştiği ve tanrının imgelerinin sikkelere, seramiklere ve heykellere işlendiği biliniyor. Bulunan bu tiyatro maskesi, bölgedeki kültürel yaşamın çeşitliliğini ve ritüel boyutunu anlamada önemli bir katkı sunuyor.

Kaynak: Anna Belyanina
Volnoe Delo Foundation