Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde, Emine Erdoğan’ın himayesinde açılan “Anadoludakiler: Sof’un Zamansız Yolculuğu” sergisi, Ankara sof kumaşını kültürel miras, sürdürülebilir moda ve çağdaş tasarım ilişkisinde yeniden gündeme taşıyor. Tescilli üretim adımları, usta kadın zanaatkârların sürece katılımı ve sofun tarihsel belleği, hem ekonomik hem estetik bir yeniden doğuşun temellerini oluşturuyor.

Tarihsel Gururun Zanaat ve Kültürel Kimlik Üzerinden Yeniden İnşası
Açılış konuşmasında Emine Erdoğan, sof kumaşını “Ankara’nın taşına, toprağına sinmiş bir kültür hafızası” olarak tanımlayarak, bu mirasın yalnızca ekonomik bir dokuma değil, Anadolu kimliğini yüzyıllar boyunca taşıyan bir değer olduğunu vurguladı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ankara Valiliği, Ankara Kalkınma Ajansı ve Ankara El Sanatları ve Tasarım Merkezi iş birliğiyle sürdürülen çalışmalar, sof kültürünü akademik araştırma, zanaat eğitimi ve tescilli üretim çerçevesinde yeniden hayata kazandırdı.

Sofun “usta öğretici” unvanı kazanmış kadın zanaatkârlarla geleceğe devredilmesi ise projenin yalnızca kültürel bir restorasyon değil, toplumsal dönüşüm odaklı bir girişim olduğunu gösteriyor. Geleneksel üretimin yeniden gündelik yaşamla buluşturulması, Ankara’nın tarihsel birikimini yaşayan bir kültürel-ekonomik değere dönüştürüyor.

Sofun Tarihsel İzleri: Seyyahların Tanıklıklarından Küresel Moda Pazarına
Konuşmada aktarılan seyyah notları, sof kumaşının küresel bir ticaret değerine dönüşmesinin tarihsel bağlamını ortaya koyuyor. 17. yüzyılda Ankara’daki dokuma üretimini gözlemleyen Polonyalı seyyah ve Evliya Çelebi’nin kayıtları, sofun yalnızca yerel bir ürün olmadığını, Avrupa üretiminin dahi taklit edemediği bir teknik ustalığa sahip bulunduğunu belgeliyor.

Bu bağlam, sofun Osmanlı ekonomik ağı içerisinde yalnızca bir ticaret unsuru değil, Avrupa kent soylularının moda estetiğini etkileyen bir kültürel varlık olduğunu gösteriyor. Sofun yeniden üretilmesi, geçmişteki küresel görünürlüğün günümüz tasarım endüstrisiyle yeniden bağ kurabileceğine işaret ediyor.

Sürdürülebilir Moda ve Coğrafi İşaretle Kurumsallaşan Miras Politikası
Serginin en dikkat çeken yönlerinden biri, sof kumaşının yalnızca tarihsel bir öğe olarak ele alınmaması, sürdürülebilir tasarımın etik ilkeleriyle birlikte yeniden yorumlanmasıdır. Yakın dönemde yapılan analizlerde, Ankara Olgunlaşma Enstitüsü tarafından üretilen sof kumaşının özgünlüğü tescillenmiş; ardından 2022’de coğrafi işaret başvurusu kabul edilmiştir. Bu adım, mirasın kurumsal güvenceye kavuşmasını sağlamıştır.

Emine Erdoğan’ın konuşmasında vurguladığı “yavaş ve sürdürülebilir moda” hareketine paralel olarak sofun doğal elyaf, yerel üretim ve uzun ömürlü kullanım ilkeleriyle yeniden gündeme gelmesi, Anadolu dokumalarını küresel moda endüstrisiyle rekabet edebilir hale getirmektedir. Ankara Tasarım Merkezi’nin sofla iğne oyası, keçe, dantel ve tel kırma tekniklerini buluşturan çalışmaları; geçmiş ile bugünü estetik ve teknik düzeyde birbirine bağlayan bir tasarım ekosistemi oluşturmaktadır.

Müze, Defile ve Koleksiyon: Mirasın Sanat Yoluyla Güncel Yorumu
Sof sergisi, yalnızca teşhir amaçlı bir koleksiyon sunmakla kalmaz; Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin tarihsel bağlamıyla mirasın mekânsal hafızasını da ortaya koyar. Sof kumaşının bir dönem bu alanlarda üretilip satılmış olması, müzenin bu projede bir sergileme alanının ötesinde “tarihsel tanıklık mekânı” olma işlevini güçlendiriyor.
Sof kumaşından 35 parçalık “Zamansız Zarafet” koleksiyonu, çarpana, suzeni, tel kırma, kurdele nakışı, halkar, ebru gibi tekniklerle birleşerek yalnızca kostüm sunmaz, kültürel belleğin çağdaş yorumunu defile estetiğiyle görünür kılar. Koleksiyonun sürdürülebilir üretim, doğal boyama ve sıfır atık ilkeleriyle hazırlanmış olması, estetik, etik ve ekolojik değerlere aynı sahnede yer açmaktadır.

Bu bağlamda sofun yeniden üretimi, “tarihî bir nostaljinin canlandırılması”ndan öte, çağdaş tasarımın yerel kimlikle beslenebileceğinin bir örneği olarak, hem akademik hem sektörel bir referans değeri kazanmaktadır.

Yasemin Kalyoncuoğlu aa