Bursa Tarihi Eserler Envanteri
Bursa Tarihi Eserler Envanteri
Müzeler Ören Yerleri
Bursa’da Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı hizmet veren 7 Devlet müzesinin yanı sıra Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın denetiminde şahıs ya da kurumlara bağlı olarak hizmet veren 11 adet özel müze bulunmaktadır. Bunlardan Bursa Kent Müzesi, Hünkâr Köşkü Müzesi, Merinos Tekstil Sanayi Müzesi ve Karagöz Müzesi Bursa Büyükşehir Belediyesine, Ormancılık Müzesi Orman Bakanlığına, Uluumay Osmanlı Halk Kıyafetleri ve Takıları Müzesi koleksiyoner Esat Uluumay’a, Anadolu Arabaları Müzesi Tofaş'a, Hüsnü Züber Evi Müzesi koleksiyoner Hüsnü Züber’e, Basın Müzesi Bursa Gazeteciler Cemiyetine, Gemlik Celal Bayar Müzesi Celal Bayar Vakfına, İnegöl Kent Müzesi ve İnegöl Mobilya Ağaç Sanayi Müzesi İnegöl Belediyesine bağlı olarak hizmet vermektedir.
Kültür ve Turizm Bakanlğına Bağlı Müzeler
Türk İslam Eserleri Müzesi
Atatürk Evi Müzesi
Çekirge Caddesi üzerinde bulunan binanın 19. yüzyılın sonlarında yapıldığı tahmin edilmektedir. Köşk bodrum ve çatı katının dışında iki katlıdır. Atatürk'ün Bursa'yı ikinci ziyaretinde (20-24 Ocak 1923) Bursa Belediyesi bu binayı Miralay Mehmet Bey'den satın alarak kendisine hediye etmiştir. Bundan sonra Atatürk Bursa'yı ziyaretlerinde bu evde kalmış, 1938 yılından sonra Bursa Belediyesi tarafından T.C. Emekli Sandığı'na satılmış, 06.02.1968 tarihinde Emekli Sandığı Köşk'ün kullanımını Müzeler Genel Müdürlüğü'ne devretmiştir. 29 Ekim 1973 tarihinde Cumhuriyet'in 50. yılında müze haline dönüştürülerek ziyarete açılmıştır.
Köşk 19. yüzyıl Fransız mimarlık sanatının etkisiyle yapılmıştır. Balkonlar, alınlık saçaklar ve akroterler ahşap işçiliğinin özgün örneklerinden sayılır. Ev bodrum ve çatı katının dışında iki katlıdır. Kargir bir yapıya sahiptir bodrum kat mutfak ve hizmet için ayrılmıştır.
1. Kat: Girişin sağında kabul salonu, solda yemek salonu ile buraya açılan dinlenme ve çay, kahve içme odasından meydana gelmiştir.
2. Kat: Sağda yatak odası, solda çalışma odası ve çalışma odasının sağ yan tarafından geçilerek limonluk bölümüne ulaşılır.
Bodrum kat, mutfak ve hizmet için kullanılmıştır. Bahçenin doğu bölümünde, iç tarafı kalem işleriyle bezenmiş bir kameriye bulunmaktadır. Köşk'ün eşyalarının tamamına yakını Atatürk'ün kullandığı orijinal eşyalardır.
17. yy. Osmanlı Evi Müzesi
Mudanya Mütareke Evi Müzesi
Yenişehir Şemaki Evi Müzesi
Bursa Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı Müzeler
Bursa Kent Müzesi
Hünkar Köşkü
Bursa Karagöz Müzesi
Bursa Gazeteciler Cemiyeti Basın Müzesi
Merinos Tekstil Sanayi Müzesi
Enerji Müzesi
Göç Tarihi Müzesi
Diğer Müzeler
Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi (Tofaş: Türk Otomobil Fabrikaları A.Ş.)
Uluumay Osmanlı Halk Kıyafetleri ve Takıları Müzesi (Şahıs)
Hüsnü Züber Evi
Ormancılık Müzesi (Orman ve Su İşleri Bakanlığı)
Mudanya Tahir Paşa Konağı (Mudanya Belediyesi)
İnegöl Kent Müzesi (İnegöl Belediyesi)
Celal Bayar Müzesi (Celal Bayar Vakfı)
Mobilya Ağaç Sanayi Müzesi (İnegöl Belediyesi)
Kültür ve Doğa Turizmi
Mudanya
Bursa'nın 25 km kuzeybatısında yer alan Bursa ilinin bir ilçesidir. Marmara Denizi kıyısında yer alan Mudanya temiz havası ile yaz turizminin yoğun olarak yaşandığı bir merkezdir. Kuzeyinde Marmara Denizi'nin bir girintisi olan Gemlik Körfezi yer alır. Batıda Karacabey, güneyde Bursa, doğuda yine Bursa'nın ilçesi olan Gemlik ile komşudur. 34 adet belde/köye sahip olup; İlçe nüfusu 77.461'dir. Yüzölçümü 346 kilometrekaredir. İlçeye ulaşım; İstanbul ve çevresinden denizyolu ve karayolu ile ve Ankara yolu üzerinden gerçekleşir.
Kiliseler
Fransız Kilisesi: Üzeri ahşap ve kiremitle örtülü kilisede hasta bakım yeri de vardır. 19. yy' da yapıldığı tahmin edilmektedir
Koimesis Kilisesi İznik'in doğusundaki bu kilisenin 8. yüzyılda yapıldığı ve ismini Meryem Ana’nın ölümünü tasvir eden fresklerinden aldığı tahmin edilmektedir. Koimesis "Meryem'in Vefatı" demektir. Bugün, yapı temelinin bazı bölümleri ve taban mozaikleri görülebilmektedir.
Aziz Tryphonos Kilisesi İznik’de bulunan bu kilisenin, Bizans İmparatoru II. Theodoros Laskaris’in emri ile Aziz Tryphonos onuruna 13. yüzyılda yapıldığı düşünülmektedir. Plan itibariyle İstanbul’daki Kariye Kilisesi’ne benzeyen yapının büyük bir kubbe ile örtülü olduğu ve yerde mozaik süslerinin yer aldığı tahmin edilmektedir.
Helena Konstantinos Kilisesi Karacabey ilçesinde, Ulubat Gölü’ndeki Manastır Adası’nda bulunmaktadır. 4.-5. yüzyıllarda yapılmıştır. Haç planlı olan kilisenin duvarları beş sıra tuğla ile kaba işlenmiş taşlarla örülmüştür.
Kumyaka Kilisesi Mudanya’dadır. Bizans İmparatoru IV. Konstantinos Porphyrogenetos döneminde yaptırılmıştır. Kare planlı ana kilisenin üzeri kubbe ile örtülü olup yanlarda beşik tonozlu dört haç kolundan oluşur. Duvarları tuğla ve taş ile örülü bulunan yapının çatısı da tuğla ile örülmüştür.
Sinagoglar
Geruş Sinagogu: 16. yüzyıl başlarında II. Selim tarafından inşa ettirilen sinagog Arap Şükrü sokağındadır. 14. yüzyılın sonlarında İspanya'dan sınır dışı edilen ve Osmanlı İmparatorluğu tarafından gönderilen kalyonlara bindirilerek Osmanlı İmparatorluğuna kabul edilen Musevî topluluğunun ilk kafileleri Bursa'ya yerleştirilmiş ve bu sinagog kurulmuştur. Geruş Sinagogu' nun günümüzdeki yapısı son derece sağlam, bakımlı olup, ibadete açık tutulmaktadır.
Ets Ahayim Sinagogu: Hayat Ağacı Sinagogu olarak da bilinen Sinagog, Osmanlı Döneminde ilk yapılan sinagog olması nedeniyle önem taşımaktadır. Bursa fethini gerçekleştiren Orhan Bey zamanında bir ferman çıkartılarak Ets Ahayim Sinagogunun kurulmasına izin verilmiştir.
Mayor Sinagogu: İspanya'nın Mallorca Adasından 15. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunca kabul edilen ve Bursa'da yerleştirilen diğer Musevî kafilelerince bu sinagog inşa edilmiş olup, geldikleri adanın adından esinlenerek Mayor adını almıştır. Mayor Sinagogu'nun etkinliklerinden ve ölü yıkama bölümü halihazırda kullanılmaktadır.
Hanlar
Emir (Bey) Han Ulu Cami’nin hemen altında bulunan Emir Hanı, Orhan Bey tarafından, 14. yüzyılın ikinci yarısında yaptırtılmıştır. İç avlu çevresine sıralanan iki katlı revak ve buraya açılan odalardan oluşan bu han Osmanlı hanlarının ilk örneğidir. Alt katta eşya depoları olarak penceresiz otuz altı mahzen bulunurken, üst katta otuz sekiz oda bulunur. Hanın ortasında bir şadırvan ile tarihi çınarlar bulunmaktadır.
Eski Yeni (Tahıl) Han Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan han, Kanuni’nin sadrazamlarından Semiz Alizade tarafından 16. yüzyılda yaptırtılmıştır. İki katlı olan hanın duvarları kesme taş ve tuğla ile örülmüştür. Alt ve üst katta bulunan odaların önünde revaklar mevcuttur.
Geyve Hanı Demirkapı Çarşısı’nın yanında bulunan bu hanı, 15. yüzyılda, Ahi Bayezit'in oğlu Hacı İvaz Paşa yaptırarak, Çelebi Mehmet’e armağan etmiştir. Han, Yeşil Cami’ye gelir sağlamak için yapılmış olup, iki katlıdır. Yapıda, kare planlı avlunun çevresine sıralanan revaklar ile bunlara açılan odalar bulunur. Revakların üzeri tonozla, odaların üzeri ise beşik tonozla örtülüdür. Alt katta yirmi altı, üst katta ise otuz oda bulunmaktadır.
İpek Hanı İvaz Paşa Camii yanında bulunan bu han, Çelebi Mehmet tarafından Yeşil Külliyesi’ne gelir getirmesi amacıyla yaptırılmıştır. Bursa'daki hanların en büyüğüdür. Hanın duvarları taş ve tuğla ile örülmüştür. Hanın zemin katında otuz dokuz, üst katında kırk iki oda bulunmaktadır. Klasik Osmanlı hanları tarzında yapılan bu hanın odalarının önünde bulunan revakların üzeri kubbe ve tonozla örtülmüştür. Yapılan onarımlar ile hanın sadece batı bölümü özgündür; diğer bölümleri restorasyon görmüştür.
Koza Hanı Ulu Cami ile Orhan Camii arasında bulunan bu hanı II. Bayezit İstanbul'daki hayır yapılarına gelir getirmek amacıyla 1490 yılında yaptırmıştır. Bursa'nın en güzel ve günümüzde en yoğun olarak kullanılan hanıdır. Duvarları tuğla ve taşla örülmüş olan bu han, dikdörtgen bir avlunun çevresinde yer alan iki katlı bir yapıdır. Bu hanın doğusunda ahır ve depoların bulunduğu ikinci bir avlulu bölüm vardır. Yapıya, Kapalı Çarşı tarafından bir taç kapıyla girilmekte, alt katında kırk beş, üst katta ise elli oda bulunmakatdır. Binanın üzeri tonozla örtülüdür. Avlunun ortasında taştan yapılmış, altında şadırvan bulunan, sekiz ayak üzerine oturtulmuş bir köşk mescit bulunur.
Pirinç Hanı 1508 yılında Sultan II. Bayezit, İstanbul'daki vakıflarına gelir sağlamak amacıyla yaptırtmıştır. Büyük bir avlunun çevresinde, iki katlı olarak sıralanmış revaklar ve onların arkasında odalardan oluşur. Üst katta otuz sekiz, alt katta ise kırk oda bulunur. Hanın önünde bulunan iki sıra dükkanlar, 1519 yılında yanmış ve sonradan onarılmıştır.
Tuz Pazarı Hanı Tuz Pazarı Camii yanında bulunan bu han, camiye gelir getirmek amacıyla Timurtaş Paşa’nın oğlu Ömür Bey tarafından 15. yüzyılda yaptırtılmıştır. Duvarları kesme taş ve tuğla ile örülmüştür. Osmanlı hanları gibi dikdörtgen bir avlu etrafına iki katlı olarak sıralanan odalardan oluşur. Üst katta 18, alt katta 17 odası vardır.
Hoca Tursun Hanı Gürsu ilçesi, Aksu köyünde bulunan bu han, 1498 yılında Muhammedoğlu Hoca Tursun tarafından yaptırılmıştır. Yapının bu gün sadece kuzey kapısının bir bölümü ayaktadır.
Issız Hanı Karacabey ilçesi, Seyran köyü yakınında bulunan han, 1394-1395 yıllarında, Yıldırım Bayezit zamanında büyük emir Celaleddin Eyne Bey tarafından yaptırtılmıştır. Derinliğine uzanan üç nefli, tonozlarla örtülü, avlusuz bir yapıdır.
Milli Parklar
Plajlar
Mesire Yerleri
Kaleler
Bursa Kalesi Bursa Kalesi’nin yapılışı M.Ö. 1. yüzyıla dayanır. Bugün surların uzunluğu 2 km. kadardır. Çakırhamam ile Tophane arasında biri yuvarlak diğeri dört köşe iki burç vardır. Tophane, Tümen ve Sanat Enstitüsü’nün bulunduğu alan, Yıldız Kahve’ye kadar doğal bir set halindedir. Kalede 5 adet kapı bulunmaktadır. Bunlar Hisar Kapı, Kaplıca Kapısı, Zindan Kapısı, Pınarbaşı Kapısı, Yer Kapı’dır.
İznik Kalesi İznik Kalesi’nin geçmişi M.Ö. 258 tarihlerine dayanır. İznik Kalesi’nde; sırasıyla İstanbul, Yenişehir, Lefke ve Göl kapıları bulunur. Ayrıca 12 tali kapısı vardır. Uzunluğu 4970 m’dir. Yüksekliği 10-13 m. olan surların direncini güçlendirmek amacıyla 114 yuvarlak planlı burç yapılmıştır. Burçların eskileri yuvarlak, yenileri ise dört köşedir. Ayrıca surların önünde bulunan müdafaa hattında 131 burç mevcuttur.
İznik surları bir çok kez tamir görmüş olup, büyük ölçüde eski kent kalıntıları surlarda kullanılmıştır. Lefke Kapısı ile İstanbul Kapısı surları üzerinde bulunan üç kabartma tasvirde M.Ö. 3. yüzyıla ait bir savaşın anlatıldığı görülür.
Kestel Kalesi Bizans döneminden kalmıştır. Osmanlı’nın ilk dönemlerinde oldukça güçlü bir kale olan bu surlar günümüzde büyük ölçüde yok olmuştur.
Kite Kalesi Kite, bugünkü Bursa'nın Ürünlü köyü olup tarihte çok önemli bir limandır. Bu antik sur kalıntıları bulunmaktadır.
Türbeler
Yıldırım Türbesi: Yıldırım Külliyesi içinde bulunan bu türbe, 1406 yılında Yıldırım Bayezit’in oğlu Süleyman Şah tarafından yaptırtılmıştır. Kare planlı olan türbenin üzeri bir büyük kubbe ile örtülmüştür. Önünde üç gözlü kubbeli, revaklı giriş kısmı vardır. Osmanlı mimarisinin ilk revaklı türbesidir.
Emir Sultan Türbesi: Emir Sultan Camii yanında bulunan Emir Sultan Türbesi’nin içinde Emir Sultan, oğlu Emir Ali, eşi Hunde Hatun ve iki kızının gömütleri bulunur. Sekizgen planlı olan bu türbenin üzeri kubbe ile örtülüdür.
Yeşil Türbe: Yeşil Cami'nin karşısında bulunan türbe, 1421 yılında Çelebi Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Türbenin mimarı ise Hacı İvaz Paşa’dır. Sekiz köşeli planı ve alt kattaki mezar odası ile Selçuklu kümbetlerinin devamı görünümündedir. Sekizgen yapıyı, sekiz pencereli, yüksek bir kasnağa oturan kurşun kaplı kubbe örtmektedir. Renkli sır ve mozaik çini tekniklerinin uygulandığı çini süslemeleri ile eşsiz bir yapıdır. Dış cepheleri ile iç duvarlarının alt bölümleri firuze renkli çinilerle kaplanmıştır. Renkli ve geometrik motifli çinilerle bezenmiş olan mihrap, bir sanat başyapıtı olarak kabul edilmektedir. Pencere alınlıklarındaki çinilerde hadisler ve ayetler yazılıdır. Türbe içinde bulunan Çelebi Sultan Mehmet’in sandukasının üzeri beyaz, mavi, sarı, lacivert çinilerden oluşan yazılarla bezenmiştir. Ceviz ağacından geçme tekniği ile yapılmış, geometrik motiflerle süslü kitabeli kapı Osmanlı ahşap işçiliğinin çok güzel bir örneğidir.
Çelebi Sultan Mehmet’in sandukası çevresinde kızları, dadısı ve oğullarından bazılarının çinilerle kaplı sandukaları bulunmaktadır.
Osman Gazi Türbesi: Tophane'de Orhan Gazi Türbesi'nin yanında yer almaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucusu Osman Gazi, vasiyeti üzerine Bursa’nın alınışından sonra “Gümüşlü Kümbet” olarak tanınan ve eski bir Bizans şapeli üzerine inşa edilen bu türbeye gömülmüştür. Ancak 1801 yılındaki yangın ile 1854 yılındaki depremler sonucunda tümüyle yıkılan bu yapı, 1863 yılında Sultan Abdülaziz tarafından yeniden yaptırtılmıştır. Kesme küfeki taş ile duvarları örülen yapının üzeri kubbe ile örtülmüştür. Sekizgen planlı olan yapının tonozlu bir girişi vardır. Türbenin ortasında Osman Bey’in her tarafı sedef kakmalı, parmaklıkla çevrili sandukası bulunmaktadır. Sandukanın üzeri, sırma işlemeli bir kadife ile örtülüdür. Türbe içinde ayrıca, Osman Bey’in oğlu İbrahim, Orhan Gazi'nin eşi Aspurça Hatun ve bazı yakınlarının sandukaları da bulunmaktadır.
Orhan Gazi Türbesi
Türbe, 1854 depreminde tümüyle yıkıldığı için 1863 yılında, Sultan Abdülaziz tarafından tekrar yaptırtılmıştır. Dört kalın sütunun taşıdığı sivri kemerlerin üzerine oturtulmuş bir kubbe ve tonozla örtülü bulunan yapının içi sıvalıdır. Türbe, Bizans Kilisesi’nin bir kısmının üzerine inşa edildiği için zeminde yer yer mozaikler bulunmaktadır.
Hatuniye Türbesi: Muradiye Camii'nin bahçesinde II. Mehmet'in annesi Hüma Hatun için 1449 yılında yaptırılmıştır. Altı köşeli olan türbenin üzeri kubbe ile örtülüdür. Yapının içi iki sıra pencere ile aydınlanmaktadır. Kubbe içinde yapılan kalem işi madalyon ilgi çekicidir.
Şehzade Mahmut Türbesi: Muradiye Camii’nin bahçesinde bulunan türbe 1506 yılında Bülbül Hatun tarafından oğlu Şehzade Mahmut için yaptırtılmıştır. Sekizgen planlıdır. Üzeri kubbe ile örtülü olan türbenin kemerli bir girişi bulunmaktadır. Yapının içi, pencerelere kadar altın yaldızlı baskı tekniği ile yapılmış motifler bulunan lacivert ve turkuvaz renkli altıgen çinilerle kaplıdır. Duvarların üst bölümleri ise kalem işçiliğiyle süslenmiştir. Yapının kapı ve pencere kapakları devrinin ahşap işçiliğinin güzel örneklerindendir. Türbenin içinde II. Bayezit'in oğulları Şehzade Musa, Orhan ve Emir'in sandukaları vardır.
Kara Mustafa Paşa Türbesi:
Hamzabey Camii’nin bahçesinde bulunan bu türbe kare planlıdır. Türbede Kara Mustafa Paşa’nın sandukası dışında dört sanduka daha vardır.
Hamzabey Türbesi: Hamzabey Camii'nin yanında olan türbe 15. yüzyılda yaptırılmıştır. Sekizgen bir plan üzerine oturtulan yapının duvarları taş ve tuğla ile örülmüştür. Türbede, 1461 yılında yaşamını yitiren Hamza Bey’in mezarı dışında, üzeri sıva ile örtülmüş 12 adet sanduka vardır.
Cem Sultan Türbesi: Cem Sultan’ın gömülü olduğu türbe altıgen planlıdır. Çinileri ve ahşap geçme kapıları devrinin en güzel örneklerindendir. Duvarlar pencere üzerine kadar altıgen firuze çinilerle kaplıdır. Çinilerin üstleri altın yaldızlı rumilerle süslüdür. Kubbede ve duvarlarda zengin kalem işçiliği görülür.
Şehzade Mustafa Türbesi: Kanuni Sultan Süleyman’ın oğlu Şehzade Mustafa’nın gömülü olduğu türbe sekiz köşeli olup, kurşunla kaplı bir kubbesi vardır. Türbe, Sultan II. Selim tarafından yaptırtılmıştır. İç duvarları pencere üzerine kadar 16. yüzyılın en güzel örnekleri olan kare çini levhalarla kaplanmıştır. Beyaz üzerine mavi, kırmızı, lacivert ve yeşil renkli çiçek desenleriyle süslü çiniler türbeye ayrı bir özellik kazandırmaktadır.
Mükrime Hatun Türbesi: Muradiye Camii’nin bahçesinde yer alan türbe 1515 yılında yapılmıştır. Bu türbede Mükrime Hatun, II. Bayezit’in oğlu Korkut ile Şehzade Âlemşah'ın kızı Fatma'nın mezarları bulunmaktadır. Kare planlı olan yapının duvarları taş ve tuğla ile örülmüştür. Üzeri kubbe ile örtülü olan yapının duvarlarına, çok renkli kalemle geometrik desenler çizilmiştir.
Kırgızlar Türbesi (Kırkkızlar Türbesi): İznik’in güneyinde bulunan türbe, 14. yüzyılın ilk yarısında, Orhan Gazi döneminde yapılmıştır. Selçuklu etkisi görülen yapı, tonozlu giriş eyvanı ve arkasındaki kubbeli mekândan oluşmaktadır. Kimin yaptırdığı bilinmemektedir. Tuğla hatıllı duvarı ilginçtir.
Cumalıkızık Evleri
Cumalıkızık, Osmanlı dönemi konut dokusunu günümüze kadar koruyan bir köydür. Osmanlı dönemi sivil mimarisini günümüze taşıyan Cumalıkızık Evleri, koruma altına alınmıştır. Bursa’nın doğusunda yer alır. Günümüzde ilin Yıldırım İlçesinin bir köyü konumundadır.
Orhan Bey zamanında vakıf köyü olarak kurulmuş bir yerleşim bölgesidir. Osmanlıların Bursa’da ilk yerleştikleri bölgelerden olan Cumalıkızık, 180’i halen kullanılan, bazılarında ise koruma ve restorasyon çalışmalarının yapıldığı toplam 270 evden oluşmaktadır.
İznik
İznik, her avuç toprağı binlerce yıldır kültür kalıntıları ile yoğrulmuş, bölgede, yüzyıllar boyu tarih sayfalarının baş köşelerinde yerini almış bir kenttir. Dört imparatorluğa başkentlik yapmış nadir yerleşimlerden biridir.
Bursa Hayvanat Bahçesi