Lykia Bölgesi’ndeki antik tiyatroların genel özellikleri

Likya tiyatroları, bölgenin doğal güzellikleriyle uyumlu mimarisi, Roma dönemi izleri ve tarihi atmosferiyle antik dünyanın önemli kültür miraslarından biridir. Özellikle manzara eşliğinde bu tiyatroları gezmek, antik çağın ruhunu hissetmek için mükemmel bir fırsattır.

Günümüzde Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Banu Özdilek'in 2016 yılının Haziran ayında "Yrd. Doç. Dr." unvanıyla Akdeniz Uygarlıkları Araştırması Enstitüsü tarafından yayınlanan Cedrus dergisinde yayınlanan makalesinde yer alan bilgilere göre Lykia Bölgesi’ndeki antik tiyatroların genel özellikleri şu şekilde özetleniyor:

Anadolu, yaklaşık 170 adet tiyatro ile tüm antik coğrafya içerisinde antik tiyatro mimarisinin anlaşılması açısından önemli bir yere sahipken Lykia Bölgesi, Anadolu’nun en fazla tiyatroya sahip bölgesidir. Önceki çalışmalarda kazı ve araştırma eksikliği nedeniyle kataloglarda tanımsız olarak kalmış ya da hiç yer almamış Ksanthos Erken Tiyatro, Phellos, Kandyba, Lydai, Megiste, Mınara ve Telmessos akropolis tiyatrosu örneklerinin de değerlendirilmesiyle Lykia Bölgesi’ndeki tiyatro sayısı 32’ye çıkmıştır

Antik Çağda Lykia neresidir?

Lykia, Anadolu'nun güney kıyılarında günümüzde Teke Yarımadası olarak adlandırılan topografya üzerinde, Fethiye ile Antalya arasındaki alanı kapsayan bölgenin adıdır.

Lykia Bölgesi’nde, Geç Arkaik-Klasik Dönem’den beri süregelen tiyatro fonksiyonlu kullanılmış mekânlar irdelenerek, tiyatro mimarisine öncülük eden yapılarla birlikte tüm tiyatrolar değerlendirilmiştir.

Lykia Bölgesi’nde geleneksel form gösteren cavea yapısına sahip örnekler, eldeki verilerle Hellenistik Dönem’e tarihlendirilir. Kapasitelerine göre Lykia tiyatroları küçük, orta ve büyük ölçekli olarak üçe ayrılmıştır.

Büyük kentlerdeki tiyatroların genellikle ilk evreleri Geç Hellenistik ve Erken Roma İmparatorluk Dönemi’dir. MS 141’de Lykia Bölgesi’nde yaşanan depremle kentlerdeki tiyatro yapıları zarar görmüş olup, Rhodiapolisli Opramoas Lykia kentlerindeki tiyatrolara para yardımı yaparak onarımları için destek olmuştur. Tiyatroların 2. yapım evresi Antoninler Dönemi’ne denk gelir. Büyük tiyatroların özellikle bu dönemde sahne binalarının yapıldığı anlaşılmaktadır. 3. Yapım evresi ise, Anadolu’nun genelinde en yoğun imar çalışmalarının yapıldığı, imparator Septimus Severus Dönemi’ne denk gelir. Bazı tiyatrolarda bu dönemden bezekler ve yapı yazıtları bulunmaktadır. MS 240 yılındaki depremden sonraki süreç, Lykia tiyatroları için son yapım evresi ve tadilat, onarım dönemi olmuştur. Roma İmparatorluk Dönemi’nde tiyatroların kapa-siteleri artmıştır. Myra ve Limyra tiyatroları, tonoz ve arkatlar üzerinde oturan caveaları ile Roma İmparatorluk Dönemi tiyatro mimarisine sahiptirler. Roma İmparatorluk Dönemi’yle birlikte tiyatroların mimarisi değiştirilerek hayvan mücadeleleri ve gladyatör oyunları için arena yapılarına dönüştürülmüştür. Roma İmparatorluk Dönemi’nde, tiyatrolar sosyal hayat içerisinde merkez

Likya tiyatroları genellikle denize veya dağlara bakan muhteşem manzaralı konumlara inşa edilmiştir.

Örneğin, Patara, Myra ve Xanthos tiyatroları, hem antik kentin önemli bir parçası hem de doğal güzelliklerle çevrilidir.

Likya tiyatrolarının çoğu Roma İmparatorluk Dönemi'nde (MÖ 1. yy - MS 2. yy) inşa edilmiş veya yenilenmiştir.

Roma mimarisinin tipik özelliklerini taşırlar: yarım daire şeklinde cavea (oturma alanı), skene (sahne binası) ve orchestra (oyun alanı).

Skene binaları genellikle 2-3 katlı ve süslemelidir.

Küçük Ölçekli ama Etkileyici Yapılar
Diğer antik tiyatrolara (Ephesos, Aspendos gibi) kıyasla daha küçük olmalarına rağmen, mükemmel akustik ve estetik detaylara sahiptirler. Genellikle 5.000-10.000 kişilik kapasiteye sahiptirler.

Yerel Malzeme Kullanımı dikkat çekici
 

Likya tiyatrolarında bölgenin karakteristik kireçtaşı ve mermerleri kullanılmıştır. Bazı tiyatrolar (örneğin Pinara) kayalık yamaçlara oyularak inşa edilmiştir.

Bu tiyatrolar sadece tiyatro oyunları için değil, gladyatör dövüşleri, politik toplantılar ve dini törenler için de kullanılırdı.

Myra Antik Tiyatrosu, gladyatör kabartmalarıyla ünlüdür.

Ayakta Kalan Önemli Likya Tiyatroları

Patara Tiyatrosu: Denize yakın konumuyla dikkat çeker.

Myra Tiyatrosu: İyi korunmuş sahne binası ve kabartmalarıyla ünlü.

Xanthos Tiyatrosu: Likya'nın başkentindeki tiyatro, akropol manzarasına sahip.

Tlos Tiyatrosu: Kayalık bir tepe üzerinde konumlanır.

Pinara Tiyatrosu: Küçük ama etkileyici bir yapı.

Likya tiyatrolarının birçoğu restore edilmiş durumdadır (örneğin Patara ve Myra).

Bazıları ise hala kısmen toprak altındadır veya harabe halindedir.