Habib-i Neccar Camii: Habib en Neccar Camisi
Hatay'ın Antakya ilçesinde Roma dönemine ait bir pagan tapınağının üzerine 7. yüzyılda (M.S. 639) inşa edilmiş tarihî cami. Diyarbakır Ulu Cami ile birlikte Türkiye'nin en eski camilerinden biriydi. 6 Şubat 2023'te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerde tamamen yıkılmıştır.
Hatay ili Antakya ilçesinde Habib Neccâr dağının eteklerinde, Akbaba Mahallesi, Kurtuluş Caddesi ile Kemalpaşa Caddesi kavşağında bulunan tarihî cami. Roma dönemine ait bir pagan tapınağının üzerine 7. yüzyılda inşa edilmiştir. Habib-i Neccar Camisi, Antakya'nı Müslüman Arapların eline geçtiği dönemde ( 636 - 638 yılları) Roma tapınağı iken Bizans döneminde kiliseye, İslâmî dönemde camiye çevrilen dini yapıdır.
Antakya'nın Hz. Ömer'in komutanlarından Ebu Ubeyde Bin Cerrah tarafından fethedilmesi ile birlikte inşa edilen Habib-i Neccar Camii Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde inşa edilen ve içerisinde Hristiyanlara ait mezarların da olduğu en eski camii olarak bilinir.
Camiye büyük sivri sağır kemerli taç kapı ve ortasında kitabesi bulunan yuvarlak kemerli bir kapıdan girilir. Son cemaat mahalline bitişik, dikdörtgen kaideli poligonal gövdeli ve ahşap şerefeli, pabuçlu bir minaresi vardır. Minarenin sağında Habib Neccar, solunda Yahya (Barnabas) ve Yunus (Pavlos) türbeleri vardır.
Günümüzdeki cami Osmanlı döneminde yenilenmiştir, etrafı medrese odaları ile çevrilidir.
Bakınız: Habib-i Neccâr
Habib-i Neccâr ile birlikte Hz. İsa’nın havarilerinden Yuhanna, Pavlos ve Şem'un'a ait mezarların da yer aldığı iddia edilen düşünülen cami, Bizans'ın 968 yılında Antakya'yı ele geçirmesi ile birlikte Habib-i Neccar Camii kiliseye çevrilmiştir. 1084 yılında Selçuku ordularının Kutalmışoğlu Süleyman Şah komutasında Antakya'yı almalarından sonra tekrar camiye çevrilmiştir. Daha sonra; Haçlı orduları 1098 yılında Antakya'ya ulaştıklarında cami bir kez daha kilise olacaktır. 170 yıl kadar kilise olarak kullanıldıktan sonra 1268 yılında Memluklularının Antakya'ya gelmesi ile birlikte Memluk Sultanı Baybars, Habib Neccar Camisini yeniden inşa ettirmiştir.
Caminin kuzeydoğu köşesinde, yerin 4 metre altında Habib-Neccar’ın ve Şem’un Safa’nın, girişte ise Yuhanna ve Pavlos’un türbelerinin bulunduğu camii, Osmanlı İmparatorluğu döneminde, 17. yüzyılda barok üslubunda minaret ve 1829 ve 1857 yılları arasındaki onarımlarda bugün de kullanılan şadırvan eklenmiştir.
Habib-i Neccar Camii Türkiye Cumhuriyeti döneminde 1940 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne devredilmiştir.
6 Şubat 2023'te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerde tamamen yıkılmıştır.