Trabzon Yazma Eser Koleksiyonu Dijital Ortamda: 854 Eserlik Kültürel Hafıza Gün Yüzüne Çıktı

Türkiye Yazma Eserler Kurumu (TÜYEK) tarafından kataloglama ve dijitalleştirme süreci tamamlanan Trabzon Yazma Eser Koleksiyonu, Süleymaniye Külliyesi’nde düzenlenen tanıtım toplantısı ve sergiyle kamuoyuna sunuldu. 17. yüzyıldan 19. yüzyıla uzanan 854 eserden oluşan koleksiyon; dil, felsefe, dini ilimler, astronomi ve edebiyat alanlarında önemli yazmaları barındırıyor. Çalışma, Osmanlı entelektüel geleneğinin Anadolu’daki izlerini yeniden görünür kılıyor.

Osmanlı’dan Dijital Çağa Uzanan Kültürel Miras
Türkiye Yazma Eserler Kurumu’nun (TÜYEK) yürüttüğü büyük arşivleme ve dijitalleştirme projesi kapsamında Trabzon Yazma Eser Koleksiyonu araştırmacıların erişimine açıldı. Süleymaniye Külliyesi’nde gerçekleştirilen tanıtım toplantısında konuşan TÜYEK Başkanı Coşkun Yılmaz, kurumun bünyesinde dünyanın en büyük yazma eser koleksiyonlarından birine sahip olduklarını belirterek, “Kurumumuzun kuruluşu, kültürel tarihimizde bir ihya hareketidir. Elimizdeki eserlerin korunması ve dijital ortamda gelecek nesillere aktarılması temel amacımızdır,” dedi.

Yılmaz, koleksiyonun dijital erişime açılmasının sadece bilim insanlarına değil, kültür meraklılarına da büyük bir kaynak sunduğunu vurguladı. Böylece, Osmanlı ve İslam düşüncesinin Anadolu’daki önemli merkezlerinden biri olan Trabzon’un entelektüel mirası ilk kez sistematik bir biçimde kamuoyuna açılmış oldu.

Bir Vakıf Geleneğinin İzinde: Trabzon Yazmaları
TÜYEK Kataloglama Koordinatörü Ali Aslan, Trabzon Yazma Eser Koleksiyonu’nun Orta Hisar Camii Kütüphanesi’nden intikal eden yazmalardan oluştuğunu ifade etti. 15. yüzyılda Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye dönüştürülen yapının 1842’de bir kütüphane haline geldiğini, bu eserlerin 1920’de Trabzon İl Halk Kütüphanesi’ne, 2024 yılında ise TÜYEK’e devredildiğini belirtti.

Koleksiyonun önemli bir bölümünü, Trabzon Valiliği de yapmış olan Hazinedarzade Osman Paşa ve kardeşi Hazinedarzade Memiş Efendi’nin vakfettiği eserler oluşturuyor. Bunun yanı sıra Aydın Valisi Sadullah Paşa ve Çorbacızade Yahya Efendi’nin bağışladığı eserler de koleksiyonda yer almakta. Toplam 483 cilt ve 854 eserden oluşan koleksiyonda Arapça, Farsça ve Türkçe yazmalar bulunuyor.

Aslan, eserlerin içerik bakımından geniş bir yelpazeye sahip olduğunu belirterek, “Akait, felsefe, dilbilim, doğa bilimleri, retorik ve edebiyat gibi alanlara yayılan bu yazmalar, 17. ve 18. yüzyıl Osmanlı entelektüel üretimini yansıtan nadir örneklerdir,” dedi.

Bilim Tarihi Açısından Temsil Gücü Yüksek Bir Koleksiyon
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Bilim Tarihi Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. İhsan Fazlıoğlu, yazma eserlerin kültürel hafızadaki yeri üzerine yaptığı değerlendirmede, “Bugün Babil dönemine ait tabletlere erişebiliyoruz, ancak kendi medeniyetimize ait yazmaların çoğu kayıp. Kadızade ya da Ali Kuşçu gibi bilim insanlarının bazı eserlerinin nerede olduğu bilinmiyor. Bu nedenle yazmaların korunması kültürel bir zarurettir,” ifadelerini kullandı.

Fazlıoğlu, Trabzon Koleksiyonu’nun temsil gücünün yüksek olduğunu, küçük ölçekli olmasına rağmen çok katmanlı bir entelektüel miras sunduğunu belirtti. “Bir kütüphanede 500 nüsha Kur’an-ı Kerim bulunsa dahi her biri farklı bir anlam taşır. Trabzon nüshaları da aynı biçimde tekil değere sahiptir. Her yazma, yazıldığı dönemin düşünce atmosferine dair bir tanıklık sunar,” dedi.

Koleksiyonda özellikle mantık, dil, fıkıh, astronomi, tasavvuf ve gizli ilimler alanındaki yazmalar dikkat çekiyor. Uzmanlara göre, bu çeşitlilik Trabzon’un Osmanlı döneminde sadece ticari değil, aynı zamanda bilimsel ve kültürel bir merkez olduğunu da kanıtlıyor.

Dijital Erişimle Açılan Yeni Bir Araştırma Alanı
Tanıtım toplantısına Trabzon Milletvekili Mustafa Şen, Trabzon Vali Yardımcısı Ercan Öter, Fatih Belediye Başkanı Ergün Turan, İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü Hüseyin Keskin ve İSAM Müdürü Prof. Dr. Mürteza Bedir de katıldı. Program, koleksiyona ait seçme eserlerin yer aldığı sergi açılışıyla sona erdi.

Artık araştırmacılar, dini ilimlerden felsefeye, edebiyattan tarihe ve astronomiye kadar uzanan bu eserleri www.yek.gov.tr adresi üzerinden dijital ortamda inceleyebilecek. Uzmanlar, dijitalleşme süreci sayesinde yazmaların fiziksel yıpranmasının önüne geçileceğini, ayrıca akademik erişimin küresel ölçekte artacağını vurguluyor.

TÜYEK’in dijital yazma eser projeleri, Türkiye’nin kültürel mirasını çağdaş bilgi teknolojileriyle buluşturarak, hem yerel hem de uluslararası akademik dünyada kalıcı bir kaynak oluşturmayı hedefliyor.