Selçuklu Mirası Gevaş’ta Gün Yüzüne Çıkıyor: 700 Yıllık Mezar Taşlarında Yeni Keşifler

Van'ın Gevaş ilçesinde bulunan ve Anadolu’nun en büyük Türk-İslam mezarlıklarından biri olarak kabul edilen Selçuklu Mezarlığı’nda bu yıl yürütülen kazı ve restorasyon çalışmaları kapsamında 20 yeni mezar taşı gün yüzüne çıkarıldı, 50 mezar taşının restorasyonu tamamlandı. “Geleceğe Miras” projesi kapsamında Cumhurbaşkanlığı kararıyla resmi kazı statüsüne alınan alan, hem bilimsel araştırmalara hem de kültür turizmine önemli katkılar sunuyor. Halime Hatun Kümbeti’nin restorasyonu da kısa sürede

700 Yıllık Tarih Sahneye Çıkıyor
Van’ın Gevaş ilçesinde yer alan ve Selçuklu dönemi kültürünün seçkin örneklerini barındıran Selçuklu Mezarlığı’nda 2022’den bu yana sürdürülen kazı ve restorasyon çalışmaları hız kesmeden devam ediyor. Halime Hatun Kümbeti’ni de içinde barındıran 50 dönümlük bu tarihsel alan, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izni ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nin (YYÜ) bilimsel koordinasyonuyla yürütülen kapsamlı projeyle yeniden gün yüzüne çıkarılıyor.

Bu yıl, Cumhurbaşkanlığı himayesine alınarak “kazı statüsü” kazanan mezarlık, sanat tarihi, arkeoloji, epigrafi, mimarlık ve restorasyon-konservasyon alanlarından uzman 40 kişilik disiplinlerarası bir ekiple araştırılıyor. Çalışmalar kapsamında, her biri eşsiz hat sanatları, geometrik süslemeler ve bitkisel motifler taşıyan mezar taşlarının belgelenmesi, konservasyonu ve onarımı titizlikle sürdürülüyor.

Yeni Buluntular ve Bilimsel Değer
2025 sezonunda 20 yeni mezar taşının gün yüzüne çıkarıldığı alanda, toplamda 50 taşın blokaj, temizlik ve konservasyon işlemleri tamamlandı. Uzman ekipler, bu taşları yazı ve süsleme özelliklerine göre kayıt altına aldı; kitabeler çözümlenerek tarihsel veri havuzu genişletildi. Mezarlıkta bulunan yaklaşık 2,5 metreye varan mezar taşları, Anadolu Selçuklu ve Beylikler dönemi mezar taşı geleneğinin zenginliğini somut biçimde ortaya koyuyor.
YYÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli, Selçuklu Mezarlığı’nın hem bilimsel araştırmalar hem de turizm açısından büyük bir potansiyele sahip olduğunu belirterek, “Yürütülen çalışmalar sadece akademik araştırmalara değil, kültürel mirasın görünürlüğüne de önemli katkı sağlıyor. Artık burası yalnızca bir tarih alanı değil; yaşayan bir açık hava müzesi niteliği taşıyor” ifadelerini kullandı.

Şevli, özellikle mezar taşları üzerindeki ayetler, hadisler, beyitler ve duaların dönemsel farklılıklara ışık tuttuğunu vurgulayarak, çalışmalardan çok sayıda akademik yayının doğduğunu belirtti.

Yeni Tipolojiler: Sütun Formlu Sandukalar
Kazı Başkanı Doç. Dr. Ercan Çalış, bu yıl ilk kez sütun formlu sandukaların ortaya çıkarıldığını bildirerek, söz konusu formun Türk-İslam mezarlıkları arasında nadir görüldüğünü ifade etti. Bu bulguların Gevaş Selçuklu Mezarlığı’nı yalnızca bölgesel değil, uluslararası bilimsel öneme sahip bir kültürel miras değeri olarak konumlandırdığına dikkat çeken Çalış, şöyle konuştu:
“Bu sandukalar üzerindeki ince süslemeler ve tipolojik özellikler, Anadolu’daki diğer Selçuklu mezarlıklarından ayrışmaktadır. Bu da alanın Türk-İslam sanat tarihi açısından özgün bir iz taşıdığını gösteriyor.”
Alanda çok sayıda kırılmış ve devrilmiş mezar taşının da yeniden ayağa kaldırıldığı, yürüyüş yolları ve çevre düzenlemesi çalışmalarının sürdüğü aktarıldı.

Kültürel Turizm ve Koruma Vizyonu
Gevaş Selçuklu Mezarlığı, kazıların başlamasıyla birlikte hem yurt içinden hem yurt dışından ziyaretçi çekmeye başladı. Doç. Dr. Çalış, “Bu alan artık inanç, tarih ve kültür turizminin önemli bir durak noktası” dedi. Proje kapsamında mezarlık alanına bir müze yapılması planlanırken, Halime Hatun Kümbeti’nin restorasyon hazırlıkları da tamamlandı.

Van Valiliği ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün desteğiyle yürütülen çalışmaların, bölgenin turizm potansiyeline de ivme kazandırması bekleniyor.

Emre Ilıkan aa