Nysa’da Bilginin Merdivenleri: Kütüphaneye Açılan 1800 Yıllık Basamaklar
Aydın’ın Sultanhisar ilçesindeki Nysa Antik Kenti’nde yürütülen kazılarda, Roma dönemine tarihlenen kütüphaneye ulaşımı sağlayan yaklaşık 1800 yıllık basamaklar gün yüzüne çıkarıldı. Buluntu, kentin ana caddesi ile kütüphane arasındaki kot farkının nasıl aşıldığını ortaya koyarken, Nysa’nın eğitim ve kültür tarihi içindeki seçkin konumunu mimari verilerle yeniden değerlendirmeye imkân sağlıyor.
İki Yakalı Bir Eğitim Kenti: Nysa
Batı Anadolu’nun iyi korunmuş antik yerleşimleri arasında yer alan Nysa Antik Kenti, iki yakalı vadi üzerine kurulmuş özgün planlamasıyla dikkat çekiyor. Antik çağda gymnasium, tiyatro, stadion, agora, meclis binası ve geniş caddeleriyle bir eğitim-kültür merkezi olarak anılan kent, aynı zamanda Akharaka Tapınağı ve nitelikli kütüphane yapısıyla öne çıkıyor. Antik coğrafyacı Strabon’un burada eğitim aldığı ve kenti “iki yakalı” olarak tanımladığı biliniyor. Yaklaşık 2300 yıllık geçmişe sahip Nysa, zeytinlikler arasından yükselen dokusuyla arkeolojik sürekliliğin güçlü bir örneğini sunuyor.
Kütüphaneye Açılan 1800 Yıllık Basamaklar
Kazılar, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Serdar Hakan Öztaner başkanlığında sürdürülüyor. “Geleceğe Miras Projesi” kapsamında batı yakada, merkezi köprüden Akharaka yönüne uzanan ana caddede yapılan çalışmalarda, kütüphanenin aksına denk gelen noktada merdiven sistemi açığa çıkarıldı. Prof. Dr. Öztaner’e göre bu basamaklar, caddeden kütüphaneye geçişteki yaklaşık iki metrelik kot farkının antik dönemde nasıl çözüldüğünü ilk kez somut biçimde ortaya koyuyor. Günümüzden yaklaşık 1800 yıl öncesine tarihlenen bu düzenleme, kentin dolaşım şemasına dair önemli bir boşluğu dolduruyor.
Roma Dönemi Mimarlığı ve Bölgesel Karşılaştırmalar
Kütüphanenin MS 130 dolaylarında inşa edildiği, cadde-sokak sisteminin ise Augustus döneminden itibaren var olduğu tespit edildi. İkinci yüzyılda ana caddeye eklenen beş basamaklı merdiven, mermer döşeli bir avluya açılıyor ve kütüphanenin yer aldığı ada bloğunun merkezine doğrudan erişim sağlıyor. Nysa Kütüphanesi’nin, Efes Celsus Kütüphanesi’nden sonra inşa edildiği ve Batı Anadolu’nun en iyi korunmuş örneklerinden biri olduğu vurgulanıyor. On altı kitap rafına sahip yapı, antik kaynakların işaret ettiği üzere dönemin önemli el yazmalarını barındırmış olmalı. Yeni bulgular, Nysa’nın entelektüel yaşamını mimari ayrıntılar üzerinden yeniden okumaya olanak tanıyor.
Ferdi Uzun aa