Nuruosmaniye Kütüphanesi ve Şehsuvar Sultan Türbesi Restorasyonu Tamamlandı

İstanbul’un Osmanlı barok mimarisinin özgün örnekleri olan Nuruosmaniye Kütüphanesi ve Şehsuvar Sultan Türbesi’nin restorasyonu, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından kapsamlı koruma teknikleriyle tamamlandı. Yangın sonrası ciddi hasar gören kütüphane ve yapısal riskler taşıyan türbede, çimentolu müdahaleler arındırıldı, özgün kalem işleri açığa çıkarıldı ve kurşun örtüler güçlendirilerek yapılar deprem riskine karşı koruma altına alındı.

Osmanlı Barok Mirasının Özgün Örnekleri
Sultan I. Mahmut tarafından yapımına başlanan, Sultan III. Osman tarafından tamamlanan ve Simoen (Sinan) Kalfa ile Mustafa Ağa tarafından inşa edilen Nuruosmaniye Külliyesi, 18. yüzyıl Osmanlı barok mimarisinin başat örneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Cami, medrese, imaret, kütüphane, türbe, sebil ve dükkânlardan oluşan külliye, döneminin estetik karakterini yansıtan süsleme diliyle öne çıkıyor. Külliyede yer alan kütüphane, barok üslubun Osmanlı mimarisine adaptasyonunu yansıtan önemli bir mimari tipolojiye sahip.

Kütüphanenin “Beşikten mezara kadar ilim talep ediniz” anlamındaki Arapça kitabeli Hümayun Kapısı, yapının kültürel ve düşünsel kimliğini destekleyen sembolik bir değer taşıyor. Külliye bünyesindeki Şehsuvar Sultan Türbesi ise Valide Sultan kimliğiyle Osmanlı hanedan tarihine gönderme yapan bir alan olmakla birlikte, kimliği bilinmeyen sandukalarıyla bellek araştırmalarına açık bir mekân niteliği taşıyor.

Yangın Sonrası Müdahale: Özgünlüğe Dönüş ve Depreme Karşı Güçlendirme
Restorasyon denetçisi Keriman Dursun, kütüphanenin geçmişte ciddi bir yangın geçirdiğini ve bu nedenle uzun süre kullanılamadığını belirterek, yapının öncelikle statik açıdan ele alındığını vurguladı. Yaklaşan İstanbul depremi dikkate alınarak karbon tekstil donatı ile güçlendirme yapıldığı, kurşun üst örtünün sökülerek yenilendiği bildirildi. İç mekânda yangın kaynaklı yoğun kirlenme mikro ölçekli temizlik yöntemleriyle giderildi; dış cephede taşıyıcılığını kaybetmiş taş bloklar özgün dokuya uygun biçimde değiştirildi.

Çimentolu müdahalelerin arındırıldığı restorasyon sürecinde, boya tabakalarının altında kalan özgün kalem işleri raspa yöntemiyle ortaya çıkarıldı. Böylece yalnızca görünen yüzeylerin değil, gizli süsleme katmanlarının da korunmuş olması, uluslararası koruma ilkeleriyle uyumlu bir bilimsel yaklaşımı temsil ediyor.

Şehsuvar Sultan Türbesinde Sedefli Uygulamalar ve Kalem İşleri
Türbede gerçekleştirilen restorasyon faaliyetlerinde kurşun örtüler yenilenmiş, kubbenin yapısal güçlendirilmesi tamamlanmış ve çimento esaslı ekler kaldırılarak özgün malzeme kullanımına dönülmüştür. İç mekânda yer alan 19 sandukanın puşideleri yenilenmiş, sedef kakmalı ahşap seperatörler onarılmış ve celi sülüs kuşağı altın varak ile ihya edilmiştir. Bu müdahaleler, türbenin estetik değerinin korunması kadar Osmanlı mezar mimarisinin zanaatkârlık geleneğinin yaşatılması açısından önem taşımaktadır.

Restorasyon Teknikleri: Bilimsel Koruma Yaklaşımı
Dış cephelerde mikro kumlama ile atmosferik kirlerden arındırma, mermer ve taş yüzeylerde tuzlanma ve polimer tabakasının temizlenmesi, mikro enjeksiyonla sıva sağlamlaştırma gibi teknikler uygulanmıştır. Zeminde niteliksiz beton kaldırılmış, özgün mermer döşemeler ihya edilmiştir. Bu uygulamalar, tarihi yapı koruma ilkelerinde önerilen geri döndürülebilir müdahale prensiplerini desteklemektedir.

Restorasyonun tamamlanmasıyla Nuruosmaniye Kütüphanesi yeniden bilimsel araştırma ve kültürel kullanıma açılabilecek bir mimari hafıza mekânı hâline gelirken, Şehsuvar Sultan Türbesi de hanedan mirasının korunmuş bir temsilcisi olarak kent belleğindeki yerini güçlendirmiştir.

Aişe Hümeyra Akgün, Ümit Aksoy aa