Kayseri’de Unutulan Bir Miras: Sarız Kilimi Arşivleniyor
Kayseri’nin Sarız ilçesine özgü, kökleri Orta Asya’ya uzanan geleneksel Sarız kilimi, unutulma tehlikesine karşı Kayseri Olgunlaşma Enstitüsünde yeniden dokunarak yaşatılıyor. Yüzyıllardır bölge kültürünün simgesi olan bu dokuma geleneği, usta öğreticilerin arşivleme ve eğitim çalışmalarıyla geleceğe aktarılıyor. Yerel kimliği güçlendiren kilim, motif dili ve tarihsel sürekliliğiyle kültürel mirasın önemli bir örneğini oluşturuyor.
SARIZ KİLİMİ: ORTA ASYA’DAN ANADOLU’YA UZANAN BİR KÜLTÜREL İZ
Kayseri’nin Sarız ilçesinde yüzyıllar boyunca dokunan ve bölgenin kültürel belleğinin önemli bir parçası olan Sarız kilimi, zaman içinde ekonomik ve sosyal dönüşümler nedeniyle giderek unutulmaya yüz tuttu. Geçmişte neredeyse her evde bulunan tezgâhlarda dokunan bu kilimler, yalnızca gündelik kullanım eşyası değil, aynı zamanda kuşaktan kuşağa aktarılan bir kimlik göstergesiydi.
Geleneksel dokuma sanatının kaybolma riskine karşı Kayseri Olgunlaşma Enstitüsü, Sarız kilimini gelecek kuşaklara aktarmak üzere özel bir çalışma yürütüyor. Enstitüde usta öğreticiler tarafından dokunan örnekler hem kültürel hafıza için arşivleniyor hem de talep üzerine değerlendirilerek üretimin devamı sağlanıyor.
TARİHSEL DERİNLİK VE MOTİF ZENGİNLİĞİ
Kayseri Olgunlaşma Enstitüsü Müdürü Ali Durmuş, Sarız kiliminin köklerinin eski Türk boylarına dayandığını vurgulayarak, bu dokuma geleneğinin Türklerin tarihsel yolculuğuyla paralel geliştiğini belirtiyor. Durmuş’a göre kilimin sahip olduğu özel motifler ve desenler, onu diğer Türkmen boylarının kilimlerinden ayıran temel unsurları oluşturuyor:
“Yaklaşık iki bin yıllık bir dokuma kültüründen söz ediyoruz. Sarız kiliminin motifleri görüldüğünde kimliği hemen anlaşılır. Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan göç serüveninde Türkler sürekli kilim dokudu; bu nedenle Sarız kiliminin tarihi neredeyse Türklerin tarihiyle eşdeğer.”
Durmuş ayrıca talepler doğrultusunda enstitüde kurslar açıldığını, geleneksel el sanatlarının kurumun misyonu gereği toplumla yeniden buluşturulduğunu ifade ediyor.
MOTİF DİLİ VE ARŞİVLEME ÇALIŞMALARI
Usta öğretici Fatma Alkış ise Sarız kiliminin kendine özgü motif çeşitliliğini ayrıntılarıyla aktarıyor. “Saçaklı yıldız”, “su yolu”, “ala boncuğu”, “buğdaylı”, “kurt ağzı” ve “pıtrak” gibi motifler, kilimin hem estetik hem de sembolik değerini biçimlendiriyor. Alkış, büyük kilimlerde kenar düzenlemelerinin önemli olduğunu ve her bir dokuma örneğinin isimlendirilerek arşivlendğini dile getiriyor.
Enstitüde yürütülen sistematik arşivleme çalışması, Sarız kiliminin gelecekte akademik araştırmalara ve kültürel bellek çalışmalarına kaynaklık etmesini amaçlıyor. Böylece geleneksel dokuma sanatının sürekliliği güvence altına alınmış oluyor.