Aktaş Kilise Cami Kütüphaneye Dönüşüyor: Tarihi Yapıda Kamusal Eğitim Hamlesi

Niğde’nin Aktaş beldesinde, hem kilise hem cami işleviyle iki farklı inanç topluluğuna hizmet vermiş olan 1843 tarihli Aktaş Kilise Cami, kapsamlı restorasyonun ardından kütüphane olarak yeniden işlevlendiriliyor. 18 ayda tamamlanması hedeflenen proje, yalnızca tarihi bir yapının korunması değil, kırsal eğitim politikaları, kamusal kültür alanları ve yerel kimlik hafızasının güçlendirilmesi açısından örnek bir model sunuyor.

İnanç Mekânından Kamusal Öğrenme Alanına
Aktaş Kilise Cami, inşa edildiği 1843 yılından 1950’li yıllara kadar kilise, 1950’lerden 2019’a kadar ise cami olarak kullanılarak bölgenin çok kültürlü geçmişine tanıklık etmiş özgün bir yapı niteliği taşıyor. Beldeye yeni cami yapılmasıyla birlikte fiilen kullanım dışı kalan yapı, yaklaşık dört yıldır atıl durumda bulunuyordu. Bu durum, yerel yönetim tarafından mimari ve sosyal açıdan kayıp olarak değerlendirilerek yapının kültür, eğitim ve toplumsal işlevlerle yeniden canlandırılması yönünde karar alınmasına zemin hazırladı.

Aktaş Belediyesi tarafından yürütülen proje, yapının ilk inşa döneminden itibaren taşıdığı çok katmanlı kimliğin korunmasını ve restore edilerek geleceğe aktarılmasını amaçlıyor. Kilise caminin kamuya açık bir kütüphane/anı mekân olarak işlevlendirilmesi, geçmiş kullanım biçimleriyle uyumlu şekilde yapının toplumsal hafıza ve ortak yarar ekseninde yeniden tanımlanmasına olanak sağlıyor.

Restorasyon Süreci ve Planlanan Eğitim Modeli
Aktaş Belediye Başkanı Kamber Türkmen, yapının yalnızca korunarak yaşatılmasını değil, beldedeki eğitim kapasitesinin artırılması için aktif bir kamusal alan haline getirilmesini hedeflediklerini belirtiyor. Beldede bulunan üç okulda toplam 241 öğrencinin eğitim gördüğünü hatırlatan Türkmen, kırsal bölgelerde eğitim destek alanlarının yetersizliğine dikkat çekerek, bu yapının kütüphaneye dönüştürülmesinin pedagojik bir yatırım olduğunu ifade ediyor.

Yapının restorasyonu kapsamında rölöve, restitüsyon, tadilat ve ruhsat süreçleri tamamlanmak üzere olup, ihalenin iki ay içinde yapılması planlanıyor. Restorasyonun ardından kütüphanede sessiz çalışma alanları, bilgisayar destekli derslikler ve ücretsiz fen, matematik, Türkçe ve İngilizce dersleri verilecek. Projenin 18 ay içerisinde tamamlanması ve yaklaşık 21 milyon TL’ye mal olması öngörülüyor.

Türkmen’in vurguladığı en önemli noktalardan biri ise kütüphanenin yalnızca öğrencilere değil, kadınlara ve belde dışından gelen ziyaretçilere de açık olacak olmasıdır. Ayrıca merkezde belediye görevlisinin bulunacağı, çay ve kahvenin ücretsiz sunulacağı sosyal bir alan da oluşturulacak. Bu model, kütüphane kavramını yalnızca bilgi edinme mekânı olmaktan çıkararak kırsal topluluk için çok işlevli bir öğrenme ve sosyalleşme merkezine dönüştürüyor.

Yerel Kimlik ve Kültürel Mirasın Birlikte Sunumu
Kütüphanenin dikkat çeken bir diğer işlevi ise Aktaş’taki muhacir kimliğinin görünür kılınacağı bir sergileme alanı barındıracak olmasıdır. 1923 mübadelesiyle bölgeye gelen toplulukların kıyafetleri, gündelik yaşam nesneleri ve geleneksel üretim kültürünü yansıtan ürünler, camlı vitrinlerde sürekli sergilenecek. Böylece yapı, yalnızca kitaplarla değil, toplumsal bellek nesneleriyle de kültürel bir okuma alanına dönüşecek.

Bu yaklaşım, restorasyon projelerinde giderek yaygınlaşan “kültürel işlev genişletme” modeliyle uyum göstermektedir. Aktaş Kilise Cami; ibadet, eğitim, kamusal buluşma ve bellek aktarma işlevlerinin birleşimiyle, mekânsal süreklilik üzerinden toplumsal katılımı güçlendiren örnek bir dönüşüm süreci sergilemektedir.

Sonuç: Tarihi Yapıların Eğitim Ekseniyle Yeniden İşlevlendirilmesi
Aktaş’taki dönüşüm, Türkiye’de kırsal yerleşimlerde tarihi yapıların yalnızca turistik amaçla değil, toplumsal faydaya dayalı eğitim politikalarıyla yeniden işlevlendirilmesi bağlamında dikkate değer bir model sunuyor. Proje hayata geçtiğinde, Aktaş Kilise Cami, mimari mirasın korunduğu ve topluma doğrudan değer üreten bir kamusal öğrenme mekânı olarak kültürel sürdürülebilirliğin güçlü bir örneğine dönüşecek.

Ahmet Demircan aa